အေသာကမင္းႀကီး

အေသာက ဘုရင္ ဟာ မာဂဓတိုင္းရဲ႕ ဘုရင္ျဖစ္တယ္။ သူ႔ရဲ႕ ခမည္းေတာ္ဟာ ဗိႏၶဳသာရမင္းႀကီး ျဖစ္ၿပီး ဒီမင္းႀကီးမွာ မိဘုရား (၁၆) ပါးနဲ႔ သားေတာ္ (၁၀၁) ရွိတယ္။ အေသာကဘုရင္ အေၾကာင္း မွတ္တမ္းတင္ထားတဲ့ အဓိက ပါဠိ က်မ္းဂန္ေတြကေတာ့ ‘‘ဒီပ၀ံသ’’ ၊ ‘‘မဟာ၀ံသ’’၊ နဲ႔ ‘‘သမႏၱပါသာဒိကာ’’ က်မ္းေတြ ျဖစ္ၿပီး အျခားေတြ႕ရတဲ့ က်မ္းဂန္ေတြကေတာ့ ‘‘ဒိဗ်ာ၀ဒါနက်မ္း’’၊ ‘‘အ၀ဒါနသတက’’ က်မ္းေတြျဖစ္တယ္။

ဒီပ၀ံသနဲ႔ မဟာ၀ံသ မွာေတာ့ ဗိႏၶဳသာရမင္းႀကီးရဲ႕ သားေတာ္ (၃) ပါးကုိ သာေဖာ္ျပထားတယ္။ သားေတာ္အႀကီးဆုံးက သုမန မင္းသား (ေျမာက္ပုိင္းက်မ္းဂန္ေတြမွာ သုသီမ လုိ႔ရွိတယ္)၊ ၿပီးေတာ့ အေမတူ ညီ၊ အစ္ကုိေတြျဖစ္တဲ့ အေသာကမင္းသားနဲ႔ အငယ္ဆုံးသား တိႆ မင္းသားလုိ႔ ဆုိထားတယ္။ ၿပီးေတာ့ အေသာကမင္းသားမွာ ႏွမေတာ္တစ္ေယာက္
ရွိေၾကာင္း၊ အဲဒီ ႏွမေတာ္ရဲ႕သား အဂၢိျဗာဟၼဏနဲ႔ အေသာကမင္းသားရဲ႕သမီးေတာ္ သံဃာမိတၱာတုိ႔ စုံဖက္ရာက ေျမးေတာ္ သုမန မင္းသားဖြားျမင္တယ္လုိ႔လည္းေတြ႕ရပါတယ္။

မဟာ၀ံ ဋီကာမွာ အေသာကမင္းသားရဲ႕ မယ္ေတာ့္အမည္ကုိ ဓမၼာလုိ႔ဆုိထားၿပီးအဂၢမေဟသီျဖစ္ေၾကာင္း၊ ေမာရိယအႏြယ္ျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႕ရေပမဲ့ ‘‘အေသာကာ၀ဒါနမာလာက်မ္း’’ လုိေျမာက္ပုိင္းက်မ္း ဂန္ေတြကေတာ့ မယ္ေတာ္ဟာစမၸာ ျဗာဟၼဏရဲ႕သမီးျဖစ္ၿပီးသုဘဒရဂၤ ီ ျဖစ္ေၾကာင္းဆုိထားပါတယ္။ ဓမၼာ မိဘုရားႀကီးမိသားစု ဆည္းကပ္ကုိးကြယ္တာကေတာ့ အာဇီ၀ိက ဇနသာန တကၠတြန္းျဖစ္တယ္။ ဒီအခ်က္က အေသာက ဘုရင္ဟာ အေစာပုိင္းကာလမွာ အာဇီ၀ိက ဂုိဏ္းကုိ ကုိးကြယ္ ဆည္းကပ္ျခင္းရဲ႕ အေၾကာင္းရင္းျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။

အေသာကမင္းသားဟာ ငယ္ရြယ္စဥ္အခ်ိန္က အ၀ႏၱိတုိင္းက၊ ဥေဇၨနီျပည္မွာ ၿမိဳ႕စားအျဖစ္ အုပ္ခ်ဳပ္စုိးစံရတယ္။ ဒိဗ်ာ၀ဒါနမွာ အေသာကမင္းသားဟာ တကၠသီလက ဥတၱရပထမွာ တပ္စြဲၿပီး သူပုန္ရန္ကုိ ႏွိမ္နင္းတယ္။ ၿပီးေတာ့ အစ္ကုိေတာ္ သုသီမေနရာ မွာ ဆက္ခံ အုပ္စုိးတယ္ လုိ႔လည္းေဖာ္ျပထားတယ္။ ဗိႏၶဳသာရမင္းႀကီး နာမက်န္းျဖစ္တဲ့အခါ အေသာကမင္းသားဟာ ဥေဇၨနီကေန ပါဋလိပုတ္ကုိ သြားေရာက္ၿပီး ခမည္းေတာ္ရဲ႕ ထီးနန္းကုိ သိမ္းပုိက္စုိးစံပါတယ္။ ဒီ လုိသိမ္းပုိက္စုိးစံဖုိ႔ အတြက္ အေမတူ ညီေတာ္ တိႆ ကလြဲၿပီး အျခား ညီ၊ အစ္ကုိေတာ္ မင္းသားေတြကုိ သတ္ခဲ့လုိ႔ ဘုရင္ျဖစ္တဲ့အခါ အေသာကမင္းသား ကုိ စ႑ာေသာက ဘုရင္၊ ၾကမ္းၾကဳတ္ရက္စက္တဲ့ အေသာကဘုရင္လုိ႔ အမည္တြင္ေၾကာင္း မဟာ၀ံသ က ဆုိထားတယ္။ ဒီ လုိ သတ္ျဖတ္တယ္ ဆုိတဲ့ မွတ္တမ္းဟာ ဘယ္ေလာက္မွန္ကန္မယ္ဆုိတာ မေျပာႏုိင္ပါဘူး။

ဘာေၾကာင့္တုန္းဆုိေတာ့ ပါဋလိ ပုတ္ နဲ႔ အျခားေနရာေတြမွာ အေသာကမင္းႀကီးေရးထုိးခဲ့တဲ့ ေက်ာက္စာေတြအရ၊ ေက်ာက္စာေရးထုိးတဲ့ ကာလမွာ မင္းႀကီးရဲ႕ ညီအစ္ကုိေတာ္၊ ညီမေတာ္၊ ေဆြမ်ဳိးေတာ္ေတြ အသက္ရွင္လ်က္ရွိေနဆဲ ျဖစ္တယ္လုိ႔ ခန္႔မွန္းႏုိင္လုိ႔ျဖစ္တယ္။ မင္းႀကီးဟာ သူရဲ႕ညီေတာ္ တိႆ ကုိ အိမ္ေရွ႕ဥပရာဇာ အျဖစ္အပ္ႏွင္းခဲ့ေပမဲ့ တိႆ မင္းသားဟာ သာသနာေဘာင္၀င္ေရာက္ခဲ့ၿပီးရဟႏၱာမေထရ္ျမတ္ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ေထရဂါထာ အ႒ကထာမွာ အေသာကမင္းႀကီးရဲ႕ အျခား ညီေတာ္တစ္ပါးကုိေဖာ္ျပထားၿပီး ၀ိတေသာက လုိ႔ အမည္တြင္ပါတယ္။ ဒီ မင္းသားဟာလည္း ရဟန္းအျဖစ္ သာသနာေဘာင္၀င္ေရာက္ၿပီး ရဟႏၱာျဖစ္ခဲ့တယ္ လုိ႔ ဆုိတယ္။

အေသာကမင္းႀကီးမွာ မိဘုရား တစ္ပါးမက ရွိတယ္။ သူ႕ရဲ႕ ပထမ မိဘုရားဟာ ေ၀ဒိသဂိရိကကုန္သည္တစ္ဦးရဲ႕သမီးျဖစ္ၿပီးဥေဇၨနီကုိ အသြား ကုန္သည္အိမ္မွာ နားခုိရင္း ေတြ႕ဆုံခဲ့တာျဖစ္တယ္။ မိဘုရားရဲ႕ အမည္ဟာ ေဒ၀ီျဖစ္ၿပီး၊ ေ၀ဒိသ ေဒ၀ီ လုိ႔ လည္း ထင္ရွားတယ္။ ေ၀ဒိသမိဘုရားဟာ၀ိဋဋဳဘရန္ေၾကာင့္ ေ၀ဒိသကုိ ေျပာင္းေရႊ႕လာတဲ့ သက်မ်ဳိးႏြယ္ကဆင္းသက္လာ တယ္လုိ႔မဟာေဗာဓိ၀ံသမွာ ေဖာ္ျပထားတယ္။

ေဒ၀ီ မိဘုရားဟာ သားေတာ္ မဟိႏၵနဲ႔ သမီးေတာ္ သံဃမိတၱာ တုိ႔ကုိဖြားျမင္ခဲ့တယ္။ ေဒ၀ီမိဘုရားဟာ အေသာမင္းႀကီး ပါဋလိပုတ္မွာ ခမည္းေတာ္ရဲ႕ ထီးနန္းကုိ ဆက္ခံ စုိးစံတဲ့ အခါ မင္းႀကီးနဲ႔ အတူလုိက္ပါမသြားပါဘူး။ ဘာေၾကာင့္တုန္းဆုိ အေသာကမင္းႀကီးရဲ႕ အဂၢမေဟသီဟာ အသႏၶိမိတၱာမိဘုရားႀကီးျဖစ္တယ္ ဆုိတဲ့ ေဖာ္ျပခ်က္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ မင္းႀကီးရဲ႕ နန္းစံသက္ (၁၃) ႏွစ္ေျမာက္မွာ အသႏၶိမိတၱာမိဘုရားႀကီး ကံေတာ္ကုန္လုိ႔ တိႆ ရကၡာ ဆုိတဲ့ မိဘုရားတပါးကုိ ထပ္မံတင္ေျမႇာက္ေၾကာင္း မဟာ ၀ံသ မွာ ဆုိထားတယ္။ အလ္ဟဘဒ္ ေက်ာက္စာတုိင္မွာ တိ၀န ရဲ႕မယ္ေတာ္ ကာ႐ု၀ကီ မိဘုရားဆုိတာကုိ ေတြ႕ရၿပီး ဒိဗ်ာ၀ဒါနမွာ ကဏာလ ရဲ႕ မယ္ေတာ္ ပဒုမာ၀တီ မိဘုရားဆုိတာလည္းေတြ႕ရတယ္။ ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ ရင္ေသြးေတာ္ေတြအျပင္ ဇလုကာ၊ စာ႐ုမတီ ဆုိတဲ့ အမည္ေတြကုိလည္း ေတြ႕ရပါတယ္။

အေသာကမင္းႀကီးဟာ သာသနာႏွစ္ (၂၁၈) ႏွစ္မွာ ထီးနန္း စုိးစံၿပီး၊ ေနာက္ (၄) ႏွစ္အၾကာမွာ ဘိသိက္သြန္းေလာင္းခဲ့တယ္ လုိ႔ မဟာ၀ံသမွာ ေဖာ္ျပထားတယ္။ ဒီ အစဥ္လာ သမုိင္းက်မ္းေတြထဲမွာ အေသာကမင္းႀကီးရဲ႕ ထူးျခားတဲ့ တန္ခုိးစြမ္းအားေတြ အေၾကာင္းကုိလည္းေရးသားထားတယ္။ မင္းႀကီးရဲ႕ အမိန္႔အာဏာစက္ဟာ ေျမအထက္ တစ္ယုဇနာ၊ ေျမေအာက္ တစ္ယူဇနာထိ ျပန္႔ႏွံ႔ပါတယ္ တဲ့။ နတ္ေတြဟာ ေန႔တုိင္း မင္းႀကီးထံကုိ အေနာတတၱ ေရအုိင္ကေန ေရေတာ္ဆက္ရတယ္ လုိ႔ဆုိတယ္။ အျခား မြန္ျမတ္တဲ့ သုံးေဆာင္ဖြယ္ရာေတြကုိလည္း ဆက္သရပါတယ္တဲ့။ ဘီလူးေတြ၊ နဂါးေတြ၊ ကရ၀ိတ္ငွက္ေတြနဲ႔ ၾကြက္ေတြေတာင္ မွ မင္းႀကီးထံ ေန႔စဥ္ ခစားၾကရသတဲ့။ အခ်ဳိ႕တိရစာၦန္ေတြဟာ စားဖုိေဆာင္ေတာ္ရဲ႕ အျပင္ဘက္ကုိလာေရာက္ၾကၿပီး မိမိတုိ႔ အသားနဲ႔ မင္ႀကီးစားေတာ္တည္ဖုိ႔အတြက္ ကုိယ္တုိင္လာေရာက္ အေသခံၾကတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။

အေသာကမင္းႀကီး ထီးနန္းတက္စ အခ်ိန္တုန္းကေတာ့ သူ႕ရဲ႕ ခမည္းေတာ္ ၀တ္ေဆာက္တည္ခဲ့တဲ့ အလွဴ၀တ္ကုိ မျပတ္ေစ ဘဲ ဆက္လက္ အလွဴေပးခဲ့တယ္။ သုိ႔ေသာ္လည္း မင္းႀကီးဟာ သိပ္မၾကာခင္မွာ ဘဲ သူ႔ခမည္းေတာ္ လွဴဒါန္းခဲ့တဲ့ ဘာသာေရး ဆရာေတြကုိ စိတ္လုိမက်ျဖစ္ၿပီး ျမင့္ျမတ္စင္ၾကယ္တဲ့ အလွဴခံပုဂၢိဳလ္၊ ဘာသာေရး ေခါင္းေဆာင္ကုိ ရွာေဖြခဲ့တယ္။ အဲလုိ ရွာေဖြေနတဲ့ကာလမွာဘဲ နန္းေတာ္ ျပတင္းေပါက္ကေန ဆြမ္းခံၾကြလာေနတဲ့ မင္းႀကီးရဲ႕တူေတာ္ နိေျဂာဓ သာမေဏကုိ ဖူးေတြ႔ခဲ့ရတာ ျဖစ္တယ္။ နိေျဂာဓ သာမေဏကေလးကုိ ဖူးေတြ႕ရတဲ့ အခါ အေသာကမင္းႀကီးဟာ ခ်က္ခ်င္းၾကည္ညိဳသြားခဲ့ ၿပီး နန္းေတာ္ကုိ ပင့္ဖိတ္ခုိင္းပါတယ္။ ဒီလုုိ သာမေဏေလးကုိ ခ်က္ခ်င္းၾကည္ညိဳစိတ္ျဖစ္ရတာဟာ ေရွးအတိတ္ဘ၀က ပါရမီ အတူ ျဖည့္ဆည္းခဲ့ဖူးလုိ႔ ျဖစ္သတဲ့။ အေသာကမင္းႀကီးရယ္၊ သီဟုိဠ္ကၽြန္းရဲ႕ ဘုရင္ ေဒ၀ါနံ ပိယ တိႆဘုရင္ရယ္၊ နိေျဂာဓ သာမေဏရယ္ ဒီ သုံးဦးသား ဟာ ေရွးအတိတ္ဘ၀တစ္ခု မွာ ပ်ားရည္ကုန္သည္ ညီေနာင္ေတြျဖစ္ခဲ့ၾကၿပီး ပေစၥက ဗုဒၶါ အရွင္ ျမတ္တစ္ပါးကုိ ပ်ားရည္ အတူလွဴဒါန္းခဲ့ဖူးပါတယ္။

အသႏၶိမိတၱာ မိဘုရားကေတာ့ အဲဒီ အခ်ိန္တုန္းက ပေစၥက ဗုဒၶါအရွင္ျမတ္ ကုိ ပ်ားရည္ ကုန္သည္ေတြထံ ညႊန္ျပခဲ့သူ မိန္းမပ်ဳိ ျဖစ္ခဲ့ေၾကာင္း မဟာ၀ံသ မွာ ေဖာ္ျပထားတယ္။ နိေျဂာဓ သာမေဏကေလး ဟာ အေသာကမင္းႀကီးကုိ အပၸမာဒ၀ဂ္က တရားဂါထာေတာ္ကုိ ေဟာၾကားတဲ့အခါ၊ မင္းႀကီး အလြန္ႏွစ္သက္ ၾကည္ညိဳမူျဖစ္ခဲ့တယ္။ အဲဒီ အခ်ိန္ကစၿပီး အေသာကမင္းႀကီးဟာ အစဥ္အဆက္လွဴလာတဲ့ အျခားဘာသာ အတြက္ လွဴဒါန္းမူကုိ ရပ္ဆုိင္းၿပီး၊ နိေျဂာဓသာမေဏနဲ႔ ဗုဒၶဘာသာ သံဃာေတာ္ေတြကုိ လွဴဒါန္းေထာက္ပံ့ခဲ့တယ္။ ေန႔စဥ္ လွဴ ဒါန္းမူဟာ အသျပာ ငါးသိန္းဖုိး ပမာဏရွိတယ္လုိ႔ သမႏၱပါသာဒိကာ မွာေဖာ္ျပထားတယ္။ အဲဒီ ငါးသိန္းအနက္ တစ္သိန္းဟာ နိေျဂာဓ သာမေဏ ကုိ သီျခားလုိအပ္ရာအတြက္ လွဴဒါန္းတာျဖစ္တယ္။ ေနာက္ထပ္ တစ္သိန္းဟာ ဗုဒၶျမတ္စြာကုိ ပန္း၊ အေမႊး နံ႔သာမ်ားနဲ႔ ပူေဇာ္ဖုိ႔အတြက္ျဖစ္ၿပီး ေနာက္ တစ္သိန္းကေတာ့ ဓမၼပူဇာ အတြက္ျဖစ္တယ္။ ေနာက္တစ္သိန္းက သံဃာေတာ္ေတြ ရဲ႕ ပစၥည္းေလးပါးအတြက္ျဖစ္ၿပီး ေနာက္ဆုံး တစ္သိန္းကေတာ့ နာမက်န္းျဖစ္ေနသူေတြအတြက္ ေဆး အလွဴေတာ္ျဖစ္ပါတယ္။

အျခား အသုံးေဆာင္လွဴဒါန္းမူေတြအျပင္ ပန္းနံ႔သာေတြနဲ႔ တန္ဆာဆင္ထားတဲ့ မဂၤလဆင္ထက္မွာ သကၤန္းသုံးစုံတင္ၿပီး ေန႔စဥ္ေန႔တုိင္း နိေျဂာဓသာမေဏကုိ လွဴဒါန္းခဲ့သတဲ့။ နိေျဂာဓ သာမေဏကေလးဟာ ဒီလုိ လွဴဒါန္းလုိ႔ရရွိလာတဲ့ သကၤန္းေတြကုိ အျခား သံဃာေတာ္ေတြ အတြက္ ျပန္လည္လွဴဒါန္းေၾကာင္း မဇၥ်ိမ နိကာယ္ အ႒ကထာမွာ ေတြ႕ရတယ္။

ေမာဂၢလိပုတၱတိႆ မေထရ္ျမတ္ရဲ႕ ေဟာၾကားဆုံးမမူကေန ဓမၼခႏၶာေပါင္း (၈၄၀၀၀) ရွိေၾကာင္း သိရွိသြားတဲ့ အေသာကမင္း ႀကီးဟာ ဒီ တရားဓမၼေတြကုိ ပူေဇာ္တဲ့ အေနနဲ႔ ေက်ာင္းတုိက္ေပါင္း (၈၄၀၀၀) ကုိ ၿမိဳ႕ရြာေတြမွာေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းခဲ့တယ္။ ပါဋလိပုတ္မွာ အေသာကာရာမ ေက်ာင္းတုိက္ကုိ ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းတယ္။ ဗုဒၶျမတ္စြာရဲ႕ဓါတ္ေတာ္ေတြကုိ အညီအမွ် ခြဲေ၀ၿပီး အလားတူ အေရတြက္ရွိတဲ့ ေစတီေတာ္ေတြကုိလည္း တုိင္းျပည္ ေနရာေဒသ အႏွံ႔ တည္ထားခဲ့တယ္။

မဟာကာလ နဂါးမင္းရဲ႕ ကူညီညႊန္ျပမူနဲ႔ ဗုဒၶျမတ္စြာရဲ႕ သက္ရွိအသြင္ ႐ုပ္ပြားေတာ္ကုိ ထုလုပ္ကုိးကြယ္ခဲ့ၿပီး အႀကီးအက်ယ္ပူ ေဇာ္လွဴဒါန္းခဲ့ပါတယ္။
မင္းႀကီးရဲ႕ နန္းစံသက္ (၆) ႏွစ္ေျမာက္မွာ အသက္ႏွစ္ဆယ္ျပည့္ခ်ိန္ေရာက္ေနတဲ့ သားေတာ္ မဟိႏၵနဲ႔ အသက္ (၁၈) ႏွစ္အရြယ္ သမီးေတာ္ သံဃမိတၱာ တုိ႔ကုိ ေမာဂၢလိပုတၱ တိႆ မေထရ္ျမတ္နဲ႔ ဓမၼပါလ မေထရ္ျမတ္တုိ႔ထံေမွာက္မွာ သာသနာေတာ္တြင္း သြတ္သြင္းခ်ီးေျမႇာက္ၿပီး ပစၥယဒါယကာ အျဖစ္ကေန သာသနာ့ ဒါယကာ အျဖစ္သုိ႔ ခံယူခဲ့ေၾကာင္း မဇၥ်ိမနိကာယ္ အ႒ကထာမွာ ေဖာ္ျပထားတယ္။

အေသာကမင္းႀကီးရဲ႕ ခ်ီးေျမႇာက္ေထာက္ပံ့မူနဲ႔ ရွင္ မဟာေမာဂၢလိပုတၱ တိႆ မေထရျမတ္ဟာ (ေျမာက္ပုိင္း က်မ္းဂန္ေတြမွာ မေထရ္ျမတ္ရဲ႕ ဘြဲ႕ေတာ္ကုိ ဥပဂုတၱ လုိ႔ ေတြ႕ရတယ္) မသန္႔မရွင္း ျဖစ္ေနတဲ့ သံဃာ ၊ ပရိသတ္နဲ႔ တရားေတာ္ေတြကုိ သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္ေအာင္ သုတ္သင္ဖုိ႔ တတိယ သဂၤါယနာ သံဃာအစည္းေ၀းပြဲကုိ ႀကီးမွဴး က်င္းပခဲ့တယ္။ ဒီလုိ အစည္းေ၀း မက်င္းပခင္က သံဃာေတာ္ေတြဟာ သံဃာ့ ပရိတ္သတ္ မစင္ၾကယ္တဲ့အတြက္ ဥပါသ္မျပဳ ခဲ့ၾကဘူးလုိ႔ ဆုိပါတယ္။ သံဃာေတာ္ေတြကုိ ညီညြတ္ေစခ်င္တဲ့ မင္းႀကီးဟာ အမတ္တစ္ေယာက္ကုိ ညီညြတ္ေအာင္ ျပဳလုပ္ဖုိ႔ ေစခုိင္းတဲ့အခါ နားလည္မူလြဲသြားတဲ့ အမတ္ဟာ ဥပါသ္ မျပဳတဲ့ သူေတာ္ေကာင္း ရဟန္းေတာ္ေတြကုိ သတ္ေစခဲ့တယ္။ ေနာက္ဆုံး မင္းႀကီးရဲ႕ ညီေတာ္ တိႆ မေထရ္ျမတ္က တားျမစ္မွသာ အမတ္ႀကီးရဲ႕ လုပ္ရပ္ဆုိင္းသြားတယ္လုိ႔ မဟာ၀ံသ မွာ ေတြ႕ရတယ္။

မင္းႀကီးရဲ႕ နန္းစံသက္ (၁၇) ႏွစ္မွာ သဂၤါယနာတင္ပြဲႀကီးၿပီးစီး ေအာင္ျမင္တဲ့အခါ အတုိင္းတုိင္းအျပည္ျပည္ကုိ သာသနာျပဳ အဖြဲ႕ေတြ ေစလႊတ္ခဲ့တယ္။ (၁) ကသၼီရ နဲ႔ ဂႏၶရတုိင္းကုိ မဇၥ်ႏ ၱိက မေထရ္၊ (၂) မဟိသာမ႑လတုိင္း ကုိ မဟာေဒ၀ မေထရ္၊ (၃) ၀န၀ါသတုိင္း ကုိ ရကၡိတ မေထရ္၊ (၄) ေယာန ဓမၼရကၡိတ ကုိ အပရႏ ၱကတုိင္း၊ (၅) မဟာရကၡိတ ကုိ ေယာနတုိင္း၊ (၇) မဇၥ်ိ မ မေထရ္ကုိ ဟိမ၀ႏၱာ၊ (၈) ေသာဏနဲ႔ ဥတၱရ မေထရ္တုိ႔ကုိ သု၀ဏၰဘူမိ နဲ႔၊ (၉) မဟာ မဟိႏၵ၊ ဣ႒ိယ၊ ဥတၱိယ၊ သမၺလ၊ မဒၵ သာလ မေထရ္တုိ႔ကုိ လကၤာ ဒီပ သုိ႔ သာသနာ ျပဳ ခရီးေတြေစလႊတ္ခဲ့တယ္။ ဒီသာသနာျပဳ ခရီးေတြရဲ႕ အေသးစိတ္ အေၾကာင္းခ်င္းရာေတြကုိ သမႏ ၱပါသာဒိကာမွာေတြ႕ႏုိင္တယ္။

မင္းႀကီးရဲ႕ နန္းစံႏွစ္ (၁၈) ႏွစ္ေျမာက္မွာ ေဒ၀ါနံ ပိယတိႆ မင္းရဲ႕ ေတာင္းပန္မူေၾကာင့္ သံဃမိတၱာေထရီကုိ ဗုဒၶဂါယာက ေဗာဓိပင္ရဲ႕ ပင္ပြား အကုိင္းခက္နဲ႔အတူ သီဟုိဠ္ကၽြန္းကုိ သာသ နာျပဳ ခရီး ထပ္မံေစလႊတ္ခဲ့တယ္။ ဒီ မတုိင္ခင္ကာလ ကလည္း ေျမးေတာ္ သုမန ဦးေဆာင္ေစၿပီး ဗုဒၶျမတ္စြာရဲ႕ ဓါတ္ေတာ္ အခ်ဳိ႕နဲ႔ သပိတ္ေတာ္ကုိ သီဟုိဠ္ကၽြန္းက ထူပါ႐ုံေစတီေတာ္မွာ ဌာပနာျပဳ ပူေဇာ္ဖုိ႔ ေစလႊတ္ခဲ့ၿပီးျဖစ္တယ္။ ဒီအေၾကာင္းရာေတြ ကုိ မဟာ၀ံသမွာ ေတြ႕ႏုိင္တယ္။

အေသာကမင္းႀကီးဟာ နန္းစံသက္ (၃၇) ႏွစ္ထိ စုိးစံေတာ္မူခဲ့ၿပီး နန္းစံသက္ ေနာက္ပုိင္းႏွစ္ကာလေတြမွာ မင္းႀကီးရဲ႕ ဗုဒၶသာ နာအေပၚ ခ်ီးေျမႇာက္ေထာက္ပံ့လွဴဒါန္းမူေတြေၾကာင့္ ဓမၼာေသာက ဘုရင္ႀကီး အျဖစ္ထင္ရွားပါတယ္။ ဒီပ၀ံသ မွာေတာ့ အေသာက မင္းႀကီးရဲ႕ ဘြဲ႕ေတာ္ကုိ ပီယဒႆီ လုိ႔ အႀကိမ္မ်ားစြာ ေဖာ္ျပထားတယ္။ မင္းႀကီးရဲ႕ ေက်ာက္စာေတြထဲ မွာ ရည္ ညႊန္းထားတဲ့ ေဒ၀ါနံ ပီယ တိႆ ဆုိတဲ့ ဘြဲ႕ေတာ္ကေတာ့ ၊ ေခတ္ၿပိဳင္ လကၤာကၽြန္း ဘုရင္ တိႆ နဲ႔ မင္းႀကီး ရဲ႕ ေျမးေတာ္ဒႆ ရထ ဘုရင္ တုိ႔လည္း သုံးႏႈန္းတာကုိ ေတြ႕ရတယ္။ ၿပီးေတာ့ ဒီ ဘြဲ႕အမည္ကုိ သီဟုိဠ္္ကၽြန္းက အျခားဘုရင္ေတြလည္း သုံးႏႈန္းပါတယ္။
ဒီက်မ္းဂန္ေတြထဲမွာ အေသာကမင္းႀကီးနဲ႔ ေဒ၀ါနံပီယ တိႆ ဘုရင္တုိ႔ဟာ မဟိႏၵမေထရ္ သီဟုိဠ္ကၽြန္းကုိ သာသနာျပဳ မၾကြ ေရာက္မီ ကတည္းက မိတ္ေဆြေတြ ျဖစ္တယ္ လုိ႔ ဆုိထားပါတယ္။ သုိ႔ေပမဲ့ တစ္ေယာက္နဲ႔ တစ္ေယာက္မေတြ႕ဘူးၾကဘူး။ တိႆ ဘုရင္က အေသာကမင္းႀကီးထံ လက္ေဆာင္ ပဏၰာေတြ ဆက္သတဲ့အခါ မင္းႀကီးကလည္း တိႆ ဘုရင္ ဒုတိယ အႀကိမ္ ဘိသိက္ ခံယူဖုိ႔ အတြက္ ထူးျခားေကာင္းျမတ္တဲ့ လက္ေဆာင္ပဏၰာေတြနဲ႔ အတူ ခ်စ္ၾကည္ေရး သံအဖြဲ႕ တစ္ဖြဲ႕ကုိ ေစလႊတ္ခဲ့ပါတယ္။ အေသာကမင္းႀကီးဟာ ဒီ သံအဖြဲ႕နဲ႔ အတူ အထူး လက္ေဆာင္ အျဖစ္ အမွာ စကားလည္း ပါးလုိက္ပါတယ္။

‘‘ငါသည္ ဘုရား၊ တရား၊ သံဃာ တည္းဟုေသာ ရတနာသုံးပါးကုိ ကုိးကြယ္ဆည္းကပ္သည္သည္ ျဖစ္၍ သက်ပုတၱ တည္းဟုေသာ ဗုဒၶျမတ္ စြာ၏ တပည့္ ဥပါသကာ တစ္ဦးအျဖစ္ ခံယူခဲ့ေလၿပီ၊ အုိ ... ေယာက်္ားျမတ္ျဖစ္ေသာ အေဆြေတာ္ ... သင္သည္ လည္း ယုံၾကည္မူ သဒၶါတရားကုိ ဖြင့္လွစ္၍ ေလာကတြင္ အျမတ္ဆုံးျဖစ္ေသာ ရတနာသုံးပါး၌ ကုိးကြယ္ဆည္းကပ္ေလေလာ့’’
မိလိႏၵာပဥႇာက်မ္းမွာ ေတာ့ အေသာကမင္းႀကီးနဲ႔ ပါဋလိပုတ္ျပည္ရဲ႕ ျပည့္တန္ဆာတစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ဗိႏၵဳမတီနဲ႔ ေတြ႕ဆုံမူကုိေဖာ္ျပ ထားတယ္။ ဒီ ျပည့္တန္ဆာမကေလးဟာ မင္းႀကီးကုိ သစၥာတရားရဲ႕ စြမ္းအားနဲ႔ ဂဂၤါျမစ္ႀကီးကုိ ေျပာင္းျပန္ ျပန္စီးဆင္းေစတယ္ လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ ေပတ ၀တၳဳ အ႒ကထာ မွာေတာ့ သုရတၳတုိင္းက ဘုရင္တစ္ပါးျဖစ္တဲ့ ပိဂၤလ ဘုရင္ဟာ မင္းႀကီးထံ ၀င္ေရာက္ ခံစားၿပီး အႀကံဉာဏ္ေပးေလ့ရွိေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားတယ္။ ဒီ ဘုရင္ဟာ မင္းႀကီးရဲ႕ မိတ္ေဟာင္း၊ ေဆြေဟာင္း သုိ႔မဟုတ္ရင္ အႀကံေပး ဆရာတစ္ဦးျဖစ္မယ္ လုိ႔ ခန္႔မွန္းရတယ္။
ဗိမၺိသာရမင္းနဲ႔ ပသနဒီ မင္းကုိ ပေဒသ ရာဇာ လုိ႔ ေခၚၾက သလုိ အေသာက ဘုရင္ႀကီးကုိေတာ့ ‘‘ဒီပစကၠ၀တၱိ’’ လုိ႔လည္း ေခၚ
ေၾကာင္းသိရတယ္။ အေသာကမင္းႀကီးမွာ ဥတုသုံးလီ စံျမန္းဖုိ႔ ‘‘မဟာ သပၸိကာ၊ ေမာရဂီ၀၊ မဂၤလ’’ လုိ႔ ေခၚတဲ့ နန္းသုံးေဆာင္ ရွိေၾကာင္းလည္း ေတြ႕ရပါတယ္။
အေသာကဘုရင္ႀကီး သာ မေပၚေပါက္ခဲ့ရင္ ဗုဒၶသာသနာဟာ ဒီေန႔ေခတ္အေျခေနေလာက္ ျပန္႔ပြားႏုိင္ပါ့မလား လုိ႔ သမုိင္းဆရာ ေတြက သုံးသပ္ၾကပါတယ္။ အေသာကမင္းႀကီးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး က်မ္းဂန္ေတြကလည္း အမ်ဳိးမ်ဳိးအေထြေထြ ေရးသားၾကတာ ကုိ ေတြ႕ရတယ္။ ဥပမာ အေသာကမင္းႀကီး ေခတ္က ရွင္ ဥပဂုတၱ မေထရ္ျမတ္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး၊ ေတာင္ပုိင္းေထရ၀ါဒနဲ႔ ေျမာက္ ပုိင္း မဟာယန က်မ္းဂန္ေတြမွာ မူအမ်ဳိးမ်ဳိးေတြ႕ၾကရတယ္။ အိႏၵိယက နာမည္ေက်ာ္ ကဗ်ာဆရာႀကီး တဂုိးကေတာင္ ရွင္ဥပဂု တၱမေထရ္ နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ကဗ်ာ႐ွည္ တစ္ပုဒ္ေရးသားထားကုိ ေတြ႕ရတယ္။

ဘယ္လုိဘဲျဖစ္ေစ၊ ဗုဒၶသာသနာမွာ ဗုဒၶျမတ္စြာ ပရိနိဗၺာန္ျပဳ ႃပီး ႏွစ္တစ္ရာ ၾကာမွာ က်င္းပတဲ့ ဒုတိယသဂၤါယနာ ေခတ္နဲ႔ အေသာကမင္းႀကီးလက္ထက္၊ သာသနာ ႏွစ္ (၂၃၅) မွာ က်င္းပတဲ့ တတိယသဂၤါယနာေခတ္ ၾကားကာလ ႏွစ္တစ္ရာေက်ာ္ ေလာက္ဟာ စိတ္၀င္စားဖြယ္ အေကာင္းဆုံး ကာလတစ္ခု ျဖစ္ေၾကာင္းေတြ႕ရပါတယ္။ အဲဒီ ေခတ္ကာလမွာ ဘဲ ဗုဒၶ၀ါဒ ဂုိဏ္း ကြဲေတြ သေႏၶတည္ခဲ့ၿပီး အားေကာင္းစြာ ရပ္တည္လာခဲ့သလုိ၊ ေထရ၀ါဒ ဗုဒၶသာသနာဟာ လည္း ဆန္႔က်င္ဘက္ ၀ါဒေတြ ၾကားမွာ ႀကံ႕ႀကံံ့ခံ့ ရပ္တည္ခဲ့တာျဖစ္တယ္။ ဒီလုိ ရပ္တည္ႏုိင္ခဲ့ျခင္းမွာ သံဃာေတာ္ အရွင္သူျမတ္ေတြရဲ႕ ပရိယတ္၊ ပဋိပတ္ ႏွစ္ျဖာကုိ စြမ္းစြမ္းတမံ အားထုတ္ခဲ့မူေၾကာင့္ျဖစ္ သလုိ အေသာကမင္းႀကီးရဲ႕ ဗုဒၶသာသနာေတာ္အေပၚ ခ်ီးေျမႇာက္ေထာက္ပံ့မူကလည္း အလြန္အေရးႀကီးတဲ့ အခန္းက႑က ပါ၀င္ခဲ့ေၾကာင္းေတြ႕ရတယ္။

ေနာက္ဆုံးအေနနဲ႔ သမုိင္းဆရာ အိပ္ခ်္ ဂ်ီ ၀ဲလ္ ရဲ႕ အေသာကမင္းႀကီးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး သူ႔ရဲ႕ ကမာၻ႕သမုိင္း အက်ဥ္းခ်ဳပ္ စာအုပ္ မွာ သုံးသပ္ထားတာေလးနဲ႔ နိဂုံးခ်ဴပ္ပါရေစ။

‘‘အေသာကဘုရင္ ဟာ ဘုရင္ေတြထဲမွာ အႀကီးျမတ္ဆုံးျဖစ္တယ္။ သူ ဟာ သူ႕ေခတ္ထက္ အမ်ားႀကီး ေရွ႕့ကုိေျပးေနတယ္။ သူ႕ရဲ႕ လုပ္ငန္းေတြကုိ ဆက္ခံဖုိ႔ ဘယ္လုိ အိမ္ေရွ႕ဥပရာဇာမွ၊ ဘယ္လုိ အဖြဲ႕စည္းမွ ခ်န္မထားခဲ့ဘူး၊ သူအုပ္ခ်ဳပ္စုိးစံခဲ့တဲ့ ေခတ္ကာလတစ္ေလွ်ာက္ဟာသူကံကုန္ၿပီး ႏွစ္တစ္ရာ ေလာက္အတြင္းမွာ အစိတ္စိတ္မႊာမႊာ ကြဲထြက္ၿပီးၿပိဳလဲပ်က္စီးေနခဲ့တဲ့အိႏၵိယႏုိင္ငံရဲ႕ ဂုဏ္ယူလြမ္းဆြတ္ဖြယ္ ေခတ္ကာလႀကီး ျဖစ္ခဲ့ရပါတယ္။ အိႏၵိယလူမူ အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ အဆင့္ျမင့္ဆုံး၊ အခြင့္ထူး ခံစားရဆုံး ျဗာဟၼဏဇာတ္အလႊာဟာ ဗုဒၶ၀ါဒကုိ အၿမဲမျပတ္ ေျပာင္ေျပာင္တင္းတင္း ဆန္႔က်င္ခဲ့ၾကတယ္။ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ သူတုိ႔ ဟာ အိႏၵိယေျမေပၚမွာ ဗုဒၶ၀ါဒ လႊမ္းမုိးမူကုိ ခ်ိနဲ႔ ယုတ္ေလ်ာ့သြားေစခဲ့ပါတယ္။ ေရွးေဟာင္း တန္ခုိးႀကီး နတ္ဘုရား ကုိးကြယ္မူ ေတြ၊ မေရမတြက္ႏုိင္တဲ့ ဟိႏၵဴ၀ါဒရဲ႕ ႐ုိးရာအစြဲလမ္း ကုိးကြယ္မူေတြဟာ တစ္ေက်ာ့ျပန္ထြန္းကား လာခဲ့ျပန္ပါတယ္။ ႏွစ္ရာစု မ်ားစြာၾကာေအာင္ ဗုဒၶ၀ါဒနဲ႔ ျဗာဟၼဏ၀ါဒ ဟာ ယွဥ္လ်က္ ထြန္းကားျပန္႔ပြားခဲ့ေပမဲ့၊ ေနာက္ဆုံး ဗုဒၶ၀ါဒဟာ ၿပိဳကြဲေပ်ာက္ကြယ္ ခဲ့ရၿပီး အဲဒီ ေနရာ မွာ ျဗာဟၼဏ၀ါဒဟာ ပုံစံ မ်ဳိးစုံနဲ႔ အစားထုိးေနရာယူ သြားခဲ့တယ္။ ဒါေပမဲ့ ဗုဒၶ၀ါဒ ဟာ ဇာတ္ခြဲျခားမူ စနစ္ႀကီး စုိးတဲ့ အိႏၵိယတုိက္ငယ္ ကုိ ေက်ာ္လႊားၿပီး ဒီေန႔ ေခတ္အထိ ဆက္လက္ ရွင္သန္ထြန္းကားေနတဲ့ တ႐ုတ္၊ ယုိးဒယား၊ ျမန္မာ ၊နဲ႔ ဂ်ပန္ ႏုိင္ငံမ်ားဆီ သုိ႔ ျပန္ႏွံ႔ေရာက္ရွိသြားခဲ့ပါတယ္’’

ဘိကၡဳ ေကသရ
sources: 1/ Dictionary of Pali Proper Names by Malalasekera
2/Asoka: The Buddhist Emperor of India by Vincent A Smith
3/A Short History of the World by H.G Wells
4/ပါရဂူ၊ ရာဇာနဲ႔ သာသနာ
5/အရွင္သံ၀ရာဘိ၀ံသ၊ ဗုဒၶႏုိင္ငံေတာ္၊ ဒု-တြဲ
Bhikkhu Kesara's photo.