အိႏၵိယႏုိင္ငံ ဗုဒၶ၀ါဒ ကြယ္ေပ်ာက္ျခင္း ၃

ယုံၾကည္မူလြန္ကဲခဲ့တဲ့ စာဟမာနက တပ္ေတြဟာ ပုိၿပီး စနစ္က်တဲ့ မုိဟာမဒ္တပ္ေတြရဲ႕ ဒဏ္ကုိ မခံႏုိင္ဘဲ သူတုိ႔ရဲ႕ၿမိဳ႕ေတာ္ အဂ်ယေမ႐ုထိ ဆုတ္ခြာခဲ့ရတယ္။ ဒီလုိ ဆုတ္ခြာတဲ့အခါ အိႏၵိယေျမာက္ပုိင္းလြင္ျပင္ရဲ႕ အေရွ႕ ဘက္ဆုတ္ခြာရာ လမ္းတစ္ေလွ်ာက္ စစ္မ်က္ႏွာဟာ အခုခံမရွိ ပြင့္ဟသြားခဲ့ရ တယ္။ ေနာက္ႏွစ္မွာဘဲ မုိဟာမဒ္ဟာ ဗရာဏသီနဲ႔ ကာညကုဗ္ဂ်္ ပါ၀င္ေနတဲ့ ဂါဟဋ၀ါလ ကုိတုိက္ဖုိ႔ သူ႔ရဲ႕တပ္ေတြကုိ ေစလႊတ္ခဲ့တယ္။ အဲဒီ တပ္ေတြဟာ ေအာင္ပြဲ ဆင္ခဲ့ၿပီး ဗရာဏသီဟာ လုယက္ဖ်က္ဆီးခံခဲ့ရသလုိ ဘုရားေက်ာင္း ေထာင္ခ်ီလည္း ၿဖိဳဖ်က္ခံခဲ့ရတယ္။

ဘုရားေက်ာင္းေတြ ေနရာ မွာ ဗလီေပါင္းမ်ားစြာေဆာက္လုပ္ခဲ့တယ္။ ဗရာဏသီရဲ႕ အလြန္မွာ ယခင္က ပါလ မင္းဆက္အုပ္စုိးခဲ့တဲ့ နယ္ေျမရွိေနတယ္။ သုိ႔ေသာ္လည္း ပါလမင္းဆက္ဟာ ေအဒီ ၁၁၆၂ မွာ ေျမရွင္မင္း ဆက္ျဖစ္တဲ့ ေသနမင္းဆက္ရဲ႕ ပုန္ကန္မူေၾကာင့္ ႏုိင္ငံ ငယ္ေတြ အျဖစ္ အစိတ္စိတ္ကြဲသြားခဲ့ပါတယ္။ ေသနမင္းဆက္ကလည္း ေတာင့္တင္းခုိင္မာတဲ့ ႏုိင္ငံတစ္ခု အျဖစ္မရပ္တည္ႏုိင္ခဲ့ဘူး။ (၁၃) ရာစု အတြင္း ဒီနယ္ေျမမွာ ဘာေတြျဖစ္ပ်က္ခဲ့တယ္ ဆုိတာကုိေတာ့ အေသခ်ာမေျပာႏိုင္ဘူး။ သုိ႔ေပမဲ့ သမုိင္းဆရာ တာရာနာထ္ရဲ႕ ေရးသားမူအရ ဣရွ၀ရ(ထာ၀ရဘုရား၊ရွိ၀ သုိ႔မဟုတ္ ဗိရွႏုိး) ကုိးကြယ္တဲ့ မင္းဆက္ (ေသနမင္းဆက္ျဖစ္ႏုိင္တယ္) ဟာ တူရကီတပ္ေတြကုိ မဆန္႔က်င္ခဲ့ဘူးလုိ႔ သိရပါတယ္။ တူရကီေတြဟာ သူတုိ႔ရဲ႕ ေျမရွင္ဘုရင္ခံေတြထားရွိၿပီး အိႏၵိယအေရွ႕ပုိင္းမွာ အင္ပါယာ ခ်ဲ႕ထြင္ခဲ့တယ္လုိ႔ ဆုိတယ္။

တူရကီ မွတ္တမ္းေတြအရ စစ္ဗုိလ္ခ်ဳပ္ ဘက္ခ္တိယာေခါင္းေဆာင္တဲ့ ပမာဏမမ်ား တဲ့ ျမင္းတပ္တစ္တပ္ဟာ ဘီဟာနဲ႔ ဘဂၤလားျပည္နယ္ကုိ ထုိးေဖာက္ တုိက္ခုိက္ ခဲ့ေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားလုိ႔ ေစာေစာကအခ်က္ကုိ ေထာက္ခံေနပါတယ္။ အဲဒီ တူရကီတပ္ေတြဟာ ပါလမင္းဆက္အတြင္းကတည္ေထာင္ခဲ့တဲ့ တကၠသုိလ္ႀကီးေတြကုိ ႐ုတ္တရက္၀င္ေရာက္ၿပီး မီး႐ူိ႕ဖ်က္ဆီးခဲ့ၾကတယ္။ တကၠသုိလ္တြင္းေနထုိင္သူေတြကုိလည္း အစုလုိက္အၿပဳံလုိက္ သတ္ျဖတ္ခဲ့ၾကတယ္။ ၿပီးေတာ့ ဥဒၵ႑ပုရ မွာ တပ္စြဲၿပီး မုိင္အနည္းငယ္ အကြာမွာ တည္ရွိတဲ့ နာလႏၵာတကၠသိုလ္ႀကီးကို အႀကိမ္ႀကိမ္ စီးနင္း၀င္ေရာက္ၿပီး မီး႐ႈိ႕သတ္ျဖတ္ခဲ့ၾကတယ္။ သုိ႔ေပမဲ့ သူတုိ႔ဟာ ထုထည္ႀကီးမားၿပီး ခုိင္ခံ့ထူထဲတဲ့ တံတုိင္းေတြနဲ႔ ေဆာက္ လုပ္ထားတဲ့ ေက်ာင္းတုိက္ႀကီးနဲ႔ ဘုရားေက်ာင္းကုိေတာ့ အၾကြင္းမ က်န္ေအာင္ မၿဖိဳဖ်က္ႏုိင္ခဲ့ဘူး။ သူတုိ႔ အဓိက ဖ်က္ဆီးခဲ့တာ ဟာ ပိဋကတ္ တုိက္အေဆာက္အဦးေတြျဖစ္ခဲ့ပုံရတယ္။

အျခား အလားတူ တကၠသုိလ္ႀကီးေတြကုိလည္း သြားေရာက္ဖ်က္စီး ေစခဲ့တယ္။ အိႏၵိယႏုိင္ငံရဲ႕ ဗုဒၶ၀ါဒဆုိင္ရာသာမက ေလာကီဆုိင္ရာ ႀကီးမားတဲ့ ယဥ္ေက်းမႈအေမြႏွစ္ေတြျဖစ္တဲ့ တကၠသုိလ္ႀကီးေတြဟာ အဲဒီ ေခတ္ကာလမွာဘဲအၿပီးတုိင္ပ်က္စီးသြားခဲ့ရပါတယ္။ ေအဒီ ၁၂၀၆ မွာ ဘက္ခ္တိယာဟာ ကာမ႐ူပ (အာသံ)၊တိဘက္နဲ႔ တိဘက္ အလြန္မွာရွိတဲ့ တူရကီပုိင္နယ္ကုိ တုိက္ခိုက္ဖုိ႔အတြက္ အစီစဥ္ခ်ၿပီး ႀကီးမားတဲ့ စစ္တပ္ႀကီးနဲ႔ အေရွ႕ ဘက္ကုိ စစ္ခ်ီခဲ့တယ္။ ကာမ႐ူပမွာ သူ႔တပ္ေတြဟာ အေရးနိမ့္သြားခဲ့ၿပီး လုံး၀နီးပါး ေခ်မႈန္းခံခဲ့ရတယ္။ သူလည္းဘဲ စစ္ပြဲမွာ က်ဆုံးခဲ့တယ္။ တူရကီ စစ္အင္အားအတားအဆီးဟာ အိႏၵိယႏုိင္ငံေျမာက္ပုိင္း ေဒသတစ္ေလွ်ာက္မွာ ဆက္လက္ရွိေနေသးပါတယ္။ အဲဒီေဒသကုိ မြတ္စလင္အေျခခ်ေနထုိင္သူမ်ားစြာ၀င္ေရာက္လာခဲ့တယ္။ အထူးသျဖင့္ (၁၃) ရာစု အာရွအလယ္ပုိင္း ကုိ မြန္ဂုိတပ္ေတြ ၀င္ေရာက္စုိးမုိးတဲ့အခါ အဲဒီ အေျခေနထုိင္သူေတြဟာ အိႏၵိယေတာင္ပုိင္းနဲ႔ အေရွ႕ပုိင္းကုိ ေရာက္ရွိလာခဲ့ တယ္။ အဲဒီ ေဒသမွာ အေျချပဳၿပီး တူရကီတပ္ေတြဟာ အိႏၵိယတစ္ႏုိင္ငံလုံးကုိ သိမ္းပုိက္စုိးမုိးဖုိ႔ ႀကိဳးစားခဲ့တယ္။ (၁၄) ရာစု ေရာက္တဲ့အခါ သီဟုိဠ္ကၽြန္းနဲ႔ မ်က္ႏွာခ်င္းဆုိင္က အိႏၵိယေတာင္ဘက္ အစြန္းဆုံးထိေရာက္ရွိလာခဲ့တယ္။ သုိ႔ေသာ္လည္း ၁၃၃၆ မွာ အိႏၵိယ ေဒသခံတပ္ေတြဟာ တူရကီ စစ္အင္အားေတြကုိ တန္ျပန္ခုခံႏုိင္ခဲ့ၿပီး အိႏၵိယႏုိင္ငံေတာင္ပုိင္းေဒသတစ္ ခုလုံး တစ္စုတစ္စည္းတည္းပါ၀င္တဲ့ ၀ိဇယနဂရ ႏုိင္ငံ ထူေထာင္ႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မုိ႔ အိႏၵိယႏုိင္ငံေတာင္ပုိင္းမွာ စစ္ေရး၊ ႏုိင္ငံေရးအားျဖင့္ တည္ၿငိမ္သြားခဲ့တယ္။သုိ႔ေပမဲ့ ေျမာက္ပုိင္းက တူရကီေတြကုိေတာ့ မတုိက္ထုတ္ႏုိင္ခဲ့ပါဘူး။

တာရာနာထ ရဲ႕ေရးသားမူအရ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ စစ္ေဘးေရွာင္ အမ်ားစုဟာ ဗမာျပည္ကုိျဖတ္ၿပီး အေရွ႕ေတာင္အာရွနဲ႔ တိဘက္ ကုိ ထြက္ေျပးတိမ္းေရွာင္ခဲ့ၾကတယ္။ အခ်ဳိ႕ကေတာ့ အိႏၵိယႏုိင္ငံေတာင္ပုိင္းကုိ တိမ္းေရွာင္ခဲ့ပါတယ္။ အိႏၵိယႏုိင္ငံေတာင္ပုိင္း က ကလိဂၤဟာ (၁၆) ရာစုအထိ လြတ္လပ္တဲ့ႏုိင္ငံအျဖစ္ရပ္တည္ႏိုင္ခဲ့တယ္။ ၿပီးေတာ့ ၀ိဇယနဂရနဲ႔ အျခားေဒသေတြျဖစ္တယ္။ရဟန္းေတာ္အခ်ဳိ႕ကေတာ့ တကၠသုိလ္အပ်က္စီးေတြၾကားမွာ ဆက္လက္ေနထုိင္ခဲ့တယ္။ ဥပမာ ၁၂၃၅ မွာ နာလႏၵာကုိ သြား ေရာက္ခဲ့တဲ့ တိဘက္ ခရီးသည္တစ္ဦးဟာ တကၠသုိလ္အပ်က္စီးေတြၾကားမွာ စာသင္သား (၇၀) ေလာက္ကုိ သကၠတသဒၵါသင္ ၾကားေနတဲ့ ေရွးဘုန္းေတာ္ႀကီးတစ္ပါးကုိ ေတြ႕ခဲ့ရတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။
အဲဒီ စာသင္သားေတြထဲမွာ ဘုန္းႀကီးတစ္ပါး၊ ႏွစ္ပါးမွာ သာ စာအုပ္ရွိတယ္လုိ႔ ဆုိတယ္။ (တူရကီတပ္ေတြ ပိဋကတ္တုိက္ကုိ ဖ်က္ဆီးတုန္းက ရယူလြတ္ေျမာက္ခဲ့တာျဖစ္မယ္) အဲ ဒီ ခရီးသည္ေရာက္ရွိေနတဲ့ အခ်ိန္မွာေတာင္ ဥဒၵ႑ပုရမွာ ရွိတဲ့ တူရကီတပ္ေတြဟာ နာလႏၵာကုိ ၀င္ေရာက္တုိက္ခုိက္ခဲ့တယ္ လုိ႔ဆုိတယ္။ သူတုိ႔ရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ဟာ ဒီ တကၠသုိလ္ထဲမွာ ေခါင္းမာစြာ ဆက္လက္ေနထုိင္ေနတဲ့ ရဟန္းေတာ္ေတြကုိ သတ္ျဖတ္ဖုိ႔လုိ႔ ယူဆရသလုိ၊ အပ်က္ဆီးေတြၾကားထဲမွာ အဖုိးတန္ရတနာပစၥည္းေတြ ျမဳပ္ႏွံ႔ထားရွိမယ္လုိ႔ ယူဆၿပီး ထပ္မံတူး ေဖာ္ရွာေဖြဖုိ႔လည္း ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။

အဲဒီ ရဟန္းေတာ္ေတြကို ဥဒၵ႑ပုရက သတင္းေပးတစ္ဦးက သတိေပးတဲ့အတြက္ ေဘးကင္းရာေနရာတစ္ခုမွာ တိမ္းေရွာင္ခဲ့ရေၾကာင္း ဆုိထားတယ္။ အဲဒီေနာက္ တူရကီ စစ္သား (၃၀၀) ေလာက္ဟာတကၠသုိလ္ အပ်က္စီးေတြၾကား ေမႊေႏွာက္တူးေဖာ္ရွာေဖြၿပီး သူတုိ႔ရဲ႕ အေျခစုိက္စခန္းကုိ ျပန္သြားခဲ့ပါတယ္တဲ့။ သူတုိ႔ျပန္သြားတဲ့အခါ ရဟန္းေတာ္အခ်ဳိ႕ဟာ မီးကၽြမ္းေနတဲ့ တကၠသုိလ္ႀကီးဆီကုိ တဖန္ျပန္လာၿပီး ေနထုိင္ၾကေၾကာင္းဆုိထားတယ္။ ခရီးသည္ တိဘက္ ရဟန္းေတာ္ကေတာ့ တကၠသုိလ္ႀကီးဆီကုိ က်မ္းစာကူးယူဖုိ႔ လာေရာက္ခဲ့ျခင္းျဖစ္ၿပီး သူကူးယူလုိတဲ့ က်မ္းစာတစ္ ေစာင္မွ မေတြ႕ခဲ့ရလုိ႔ တျခားေဒသ ကုိ ဆက္လက္ထြက္ခြာသြားခဲ့ရေၾကာင္း မွတ္တမ္းတင္ထားတယ္။

ဆုိခဲ့ၿပီးျဖစ္တဲ့ တကၠသိုလ္အပ်က္စီးေတြၾကားမွာ စာေပသင္ၾကားပုိ႔ခ်တဲ့ မေထရ္ဟာ ရာဟုလာ သီရိဘျဒာျဖစ္တယ္။ အဲဒီ မေထရ္ ရဲ႕ ေနာက္မွာ ေနာက္ထပ္ တပည့္ ေလးဆက္မကရွိၿပီး သူတုိ႔ဟာ
နာလႏၵာမွာ ဆက္လက္ေနထိုင္ခဲ့ေၾကာင္း သမုိင္းဆရာ တာရာ နာထက ေရးသားထားတယ္။ သုိ႔ေသာ္လည္း ဗုဒၶ၀ါဒ ပိဋကတ္ သင္ၾကားပုိ႔ခ်မူလုပ္ငန္းႀကီးကုိျပန္လည္အသက္သြင္းဖုိ႔ ေတာ့ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ မရွိေတာ့ပါဘူး။ ဘာေၾကာင့္တုန္းဆုိေတာ့ အဲဒီ ေခတ္ကာလမွာ တူရကီတပ္ေတြဟာ မာဂဓ ကုိ အုပ္စုိးေနခဲ့ၿပီး ဗုဒၶ၀ါဒရဲ႕ ဗဟိဒၶ ႏွလုံးသည္းပြတ္ဟာ ဖ်က္ဆီးခံခဲ့ရလုိ႔ ျဖစ္တယ္။

ျဗာဟၼဏ၀ါဒဟာ အစပုိင္းကာလမွာ အစ္စလာမ္စစ္ဒဏ္ေၾကာင့္ အက်ပ္တည္းေတြႀကဳံခဲ့ေပမဲ့ ေနာက္ပုိင္းမွာ အားေကာင္း ေကာင္းနဲ႔ တုန္ျပန္ခုခံႏုိင္ခဲ့လုိ႔ အိႏၵိယျပည္ မြတ္စလင္အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြ လက္ေအာက္က လြတ္ေျမာက္တဲ့ကာလထိေအာင္ ျပန္ လည္ရွင္သန္ခဲ့ေပမဲ့ ဘာေၾကာင့္ ဗုဒၶ၀ါဒ ဟာ ဒီေဘးဒဏ္ကုိ အင္အားနဲ႔ မခုခံႏုိင္ဘဲ က်ဆုံးခဲ့ရသလဲ ဆုိတဲ့ ေမးခြန္းနဲ႔ ပတ္သက္ ၿပီး မွန္းဆၾကည့္ၾကရပါ တယ္။ ဗုဒၶ၀ါဒဟာ စကားအရွိအတုိင္းေျပာရရင္ ဘယ္အေျခေနျဖစ္ျဖစ္ အေတြးေခၚပုိင္းဆုိင္ရာနဲ႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး၀ါဒ ျဖစ္တယ္။ အဲလုိ ကုိးကြယ္မူ၀ါဒ ဟာ ‘‘ျမင့္ျမတ္တဲ့ စစ္ပြဲ’’ ကုိ အေျချပဳၿပီး စစ္ေအာင္ႏုိင္တဲ့အခါ စိတ္အားထက္ သန္တဲ့ ေနာက္လုိက္ေတြဟာ စစ္အတြင္း တုိ္က္ခုိက္သိမ္းပုိက္ လုိ႔ရရွိလာတဲ့ ၾကြယ္၀မူဆုလဒ္ေတြကုိ အျပစ္ရွိတဲ့ အသုံးေဆာင္အ ျဖစ္မယူဆဘဲ၊ ျမင့္ျမတ္တဲ့ ဆုလဒ္အျဖစ္ယူဆတဲ့ ဆန္႔က်င္ဘက္ ဘာသာတရားနဲ႔ ရင္ဆုိင္ရတဲ့အခါ အာရွအလယ္ပုိင္းနဲ႔ အိႏၵိယျပည္ အေနာက္ေျမာက္ပုိင္းက ဗုဒၶ၀ါဒႏုိင္ငံေတြဟာ သူတုိ႔ကုိယ္ သူတုိ႔ကာကြယ္ဖုိ႔ စိတ္အားထက္သန္တဲ့ စစ္ေရးစိတ္ဓါတ္နဲ႔
စစ္သည္ေတြ အထင္အရွားမရွိခဲ့ေၾကာင္း ေတြ႕ၾကရတယ္။

ဒါဟာ အၾကမ္းမဖက္မူ အဆုံးမတရားေတာ္ရဲ႕ အက်ဳိးဆက္ အျဖစ္ ေတြ႕ရျခင္းျဖစ္တယ္။ ဒီ မတုိင္ခင္ ေခတ္မွာ ဗုဒၶ၀ါဒဟာ အၾကမ္းဖက္မူ စစ္လုိလားတဲ့ လူမ်ဳိးစုေတြၾကား (အထူးသျဖင့္ ကုရွာဏမ်ဳိးႏြယ္စုေတြၾကား) ျပန္႔ႏွံ႔ေရာက္ရွိခဲ့ၿပီး လက္ခံကုိးကြယ္တဲ့ လူမ်ဳိးစုေတြကုိ စစ္နဲ႔ စစ္ရဲ႕ဖ်က္ဆီးမူသေဘာဟာ အျပစ္ျဖစ္ေၾကာင္း ထုတ္ေဖာ္ေဟာၾကားျခင္းျဖင့္ ယဥ္ေက်းေစခဲ့တယ္။ သုိ႔ေပမဲ့ ေနာက္ထပ္ ထပ္မံ၀င္ေရာက္လာတဲ့ စစ္၀ါဒီ လူမ်ဳိးစုေတြကေတာ့ တစ္မ်ဳိးတစ္ဘာ သာျဖစ္တယ္။ သူတို႔ဟာ သူတုိ႔ အႏုိင္ယူတုိက္ခုိက္ခဲ့တဲ့ စစ္႐ူံးသူလူမ်ဳိးစုေတြရဲ႕ အယူ၀ါဒကုိ လက္ခံရယူႏုိင္တဲ့အေျခေနမွာမရွိခဲ့ဘူး။ သူတုိ႔မွာ သူတုိ႔ရဲ႕ စစ္ေအာင္ႏုိင္မူကုိ ဘာသာေရးအားျဖင့္ မွန္ကန္ သင့္ျမတ္ေၾကာင္း နဲ႔ စစ္ကုိ ထပ္မံလႈံေဆာ္မူေပးတဲ့ ကုိယ္ပုိင္ကုိးကြယ္မူ ဘာသာတရား ရွိေနၿပီးျဖစ္တယ္။

ကူရွန္မင္းဆက္ေတြဟာ တုိင္းျပည္အတြင္းမွာ ေနထုိင္တဲ့ မတူညီတဲ့ လူမ်ဳိးစုေတြၾကား ညီညြတ္မွ်တမူပုိမုိျဖစ္ေပၚေစျခင္းနဲ႔ ႀကီးမားက်ယ္ျပန္႔တဲ့ အင္ပါယာႀကီးတစ္ခုကုိ သာယာခုိင္မာေအာင္တည္ေဆာက္ရမယ္ဆုိတဲ့ သေဘာတရားကုိ ဗုဒၶ၀ါဒမွာ ေတြ႕ျမင္ခဲ့ ၾကတယ္။ တူရကီတပ္ေတြဟာ ဒီလုိ အင္ပါတစ္ခုကုိ သာယာ၀ေျပာခုိင္မာေအာင္ တည္ေဆာက္ဖုိ႔ စိတ္ကူးမရွိခဲ့ ဘူး။ (အကၠာဘာဘုရင္လက္ထက္တုိင္ေအာင္) ။ သူတုိ႔ရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ဟာ အင္ပါယာခ်ဲ႕ထြင္ၿပီး စစ္ေအာင္ႏုိင္ျခင္းျဖင့္ ပုိမုိ မ်ားျပားတဲ့ ၾကြယ္၀မူေတြ သိမ္းပုိက္ရရွိဖုိ႔နဲ႔ ေက်းကၽြန္ေတြမ်ားစြာပုိင္ဆုိင္ဖုိ႔ အတြက္သာျဖစ္ခဲ့တယ္။

ဗုဒၶ၀ါဒဟာ သူတုိ႔လုပ္ရပ္ နဲ႔ လူေနမူဘ၀ကုိ ႐ူတ္ခ်ခဲ့ေပမဲ့၊ သူတုိ႔ရဲ႕ အစ္စလာမ္၀ါဒကေတာ့ ဘုရားသခင္ရဲ႕ အမိန္႔ေတာ္အျဖစ္ အားေပးခ်ီးေျမႇာက္မူလုပ္ ခဲ့ၿပီး ဂုဏ္ယူ၀ံ့ၾကြားဖြယ္အျဖစ္လက္ခံခဲ့တယ္။ ဒီအခ်က္ဟာ ဗုဒၶ၀ါဒရဲ႕ အက်င့္သီလသေဘာတရားနဲ႔ ေျဖာင့္ေျဖာင့္ႀကီး ဆန္႔ က်င္ေနတဲ့ စိတ္အားထက္သန္ျမတ္ႏုိးမူကုိ ဆြဲေဆာင္ထားတဲ့ အမွန္စင္စစ္ ဗုဒၶ၀ါဒတုိက္ဖ်က္ေရး ၀ါဒတစ္ရပ္ျဖစ္ခဲ့တယ္။ အဲဒီ ၀ါဒမွာ အၾကမ္းဖက္မူ၊ လုယက္ဖ်က္ဆီးမူ၊ လိင္ပုိင္းဆုိင္ရာ အႏုိင္က်င့္မူနဲ႔ ဘာသာအယူ၀ါဒဆုိင္ရာ အေဆာက္အဦးေတြကုိ ၿဖိဳခ်ဖ်က္ဆီးမူ လုပ္ရပ္ေတြ ပါ၀င္ေနခဲ့တယ္။ တူရကီတပ္ေတြဟာ အၾကမ္းဖက္ျခင္းနည္းလမ္းနဲ႔ အိႏၵိယျပည္ႀကီးကုိ သိမ္းပုိက္ ခဲ့ၿပီး ယဥ္ေက်းမူႀကီးကုိ ဖ်က္ဆီးခဲ့တယ္။

ျဗာဟၼဏ၀ါဒ ဟာ ဗုဒၶ၀ါဒထက္ပုိၿပီး အေျခေန၊ အခ်ိန္ခါနဲ႔ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ေျပာင္းလဲႏုိင္စြမ္းရွိခဲ့တယ္။ တူရကီစစ္အတြင္း အိႏၵိယျပည္မွာ ျဗာဟၼဏ၀ါဒဟာ ဗုဒၶ၀ါဒထက္ ပုိၿပီးအားေကာင္းစြာရွိေနခဲ့တယ္။ အထူးသျဖင့္ အစ္စလာမ္၀ါဒကုိ အစြမ္းထက္ဆုံး တုန္ျပန္ခုခံခဲ့တဲ့ အိႏၵိယေတာင္ပုိ္င္းမွာရွိေနခဲ့ တာျဖစ္တယ္။ ေအဒီ ပထမ ရာစုႏွစ္အတြင္းမွာ ျဗာဟၼဏ၀ါဒဟာ အထူးသျဖင့္ ဗိရွႏုိ္း၀ါဒ နဲ႔ ရွီ၀၀ါဒ ဟာ အိႏၵိယက လူထုအၾကားမွာ ဗုဒၶ၀ါဒနဲ႔ အၿပိဳင္ တျဖည္းျဖည္းအျမစ္တြယ္လာခဲ့တယ္လုိ႔ ခန္႔မွန္းၾကတယ္။

ဗုဒၶ၀ါဒဟာ ဇာတ္စနစ္ခြဲျခားမူကုိ ဆန္႔က်င္ထားၿပီး အမ်ားအတြက္လြတ္လပ္မွ်တတဲ့ အမ်ားေပါင္းစုအုပ္ခ်ဳပ္ပုံစနစ္ကုိ ေထာက္ခံအားေပးထားေပမဲ့ ျဗာဟၼဏ၀ါဒကေတာ့ အလယ္ေခတ္ ေျမရွင္၊ ကံေကၽြးခ်စနစ္နဲ႔ ေပါင္းစည္း တည္ေဆာက္ထားၿပီး ဇာတ္ခြဲ ျခားမူစနစ္ကုိ ေထာက္ခံအားေပးခဲ့တယ္။ ဖန္ဆင္းရွင္ဘုရားသခင္၀ါဒမွာ အထူးသျဖင့္ ဗိရွႏုိ္း၀ါဒနဲ႔ ရွီ၀ ၀ါဒရဲ႕ တစ္ဆူတည္းေသာ ဖန္ဆင္းရွင္ ဘုရားသခင္၀ါဒမွာ ဒီလုိ ဇာတ္အနိမ့္အျမင့္စနစ္ဟာ ပကတိအမွန္တရားတစ္ခုျဖစ္ၿပီး သဘာ၀အျဖစ္လက္ခံထား တယ္။ လူသားေတြဟာ သူတုိ႔ထက္ျမင့္ျမတ္တဲ့ ေရေျမရွင္၊ အရွင္သခင္ေတြကုိနာခံရသလုိ၊ လူသားအားလုံးဟာလည္း ဖန္ဆင္းရွင္ ဘုရားသခင္ကုိ နာခံရတယ္။ (၁၂) ရာစုႏွစ္ အိႏၵိယျပည္ရဲ႕ေဒသအမ်ားစုမွာ ၊ အထူးသျဖင့္ေတာင္ပုိင္းေဒသ မွာ ပုံစံ မ်ဳိးစုံရွိေနခဲ့တဲ့ ျဗာဟၼဏ၀ါဒဟာ ဗုဒၶ၀ါဒထက္ အမ်ားႀကီးပုိမုိၿပီး ကုိးကြယ္မူမ်ားတဲ့ ဘာသာတရားအျဖစ္ရွိေနခဲ့တယ္။ အဲဒီ ေခတ္ကာလမွာ ဗုဒၶ၀ါဒဟာ အေတြးေခၚပုိင္းဆုိင္ရာ၊ က်မ္းဂန္ သင္ၾကားေလ့လာမူမွာ အမ်ားႀကီး အားျပဳေနခဲ့တယ္။

အဲဒီေခတ္ က ဗုဒၶ၀ါဒ အစဥ္အလာရဲ႕ ဗဟုိခ်က္ဟာ လူထုၾကားမွာထက္ တကၠသုိလ္စာသင္တုိက္ႀကီးေတြမွာ ရွိေနခဲ့တယ္။ အဲဒီ တကၠသုိလ္စာသင္တုိက္ႀကီးေတြ ဖ်က္ဆီးခံလုိက္ရတဲ့အခါ ဗုဒၶ၀ါဒ အစဥ္လာႀကီး က်ဳိးပ်က္သြားခဲ့ရပါတယ္။ သာမာန္လူ ထုဟာ ဗုဒၶ၀ါဒရဲ႕ ေလးနက္တဲ့ သေဘာတရားေတြကုိ နားလည္ခဲ့မွာ မဟုတ္ဘူး။ သူတုိ႔ဟာ သူတုိ႔ရဲ႕ အိမ္နီးနားျခင္း ဗိရွႏုိး၀ါဒီ ေတြက ကရ္ရွဏဘုရားနဲ႔ ဗိရွႏုိးနတ္ေတြကုိ ပူေဇာ္ကိုးကြယ္မူနဲ႔ သူတုိ႔ရဲ႕ ဗုဒၶနဲ႔ ေဗာဓိသတၱကုိ ပူေဇာ္ကုိးကြယ္မူဟာ အမ်ားႀကီး ကြာျခားတယ္လုိ႔ ျမင္ခဲ့မွာ မဟုတ္ဘူး။

ပိဋကတ္ က်မ္းတတ္ ရဟန္းေတာ္ေတြရဲ႕ လမ္းညႊန္သင္ျပမူမခံယူရတဲ့ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ သာမာန္လူထုဟာ အမ်ားကုိးကြယ္ ပူေဇာ္ေနတဲ့ ျဗာဟၼဏ၀ါဒရဲ႕ ကုိးကြယ္ ယုံၾကည္မူေတြနဲ႔ ေရာေထြးသြား မွာပါဘဲ။ သံကရ ျဗာဟၼဏနဲ႔ ကုမာရိလ ျဗာဟၼဏတုိ႔လုိ ေ၀ဒ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္ေတြ ဟာ ဗုဒၶ၀ါဒဘာသာေရး အယူဆေတြကုိ စကားယွဥ္ၿပိဳင္အလဲထုိးၿပီး ေ၀ဒ၀ါဒကုိ ထြန္းကားျပန္႔ပြားေစခဲ့ေၾကာင္း သမုိင္းအစဥ္အလာေတြမွာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒီလုိဘဲ အျပန္အလွန္အားျဖင့္ ဗုဒၶ၀ါဒဘက္ကလည္း ဓမၼကိတၱိမေထရ္ဟာ သံကရနဲ႔ ကုမာရိလ တုိ႔ရဲ႕ ၀ါဒကုိ အလဲထုိးေခ်ပခဲ့တယ္။ ဓမၼကိတၱိမေထရ္ ဟာ ျဗာဟၼဏႏွစ္ဦးေနာက္ေပၚထြန္းခဲ့တာျဖစ္ၿပီး အဲဒီ ျဗာဟၼဏေတြရဲ႕ ေ၀ဒအယူဆနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး သူရဲ႕က်မ္း ဂန္ေတြမွာ မွားယြင္းေၾကာင္းေ၀ဖန္ေထာက္ျပခဲ့တယ္။

ၿပီးေတာ့ အလြန္ေအာင္ျမင္တဲ့ သူ႕ရဲ႕အစဥ္ဆက္ ဗုဒၶ၀ါဒဂုိဏ္းတစ္ခုကုိ ထူေထာင္ႏုိင္ခဲ့လုိ႔ ဗုဒၶ၀ါဒသေဘာတရားေတြဟာ အားသာမယ္လုိ႔ ယူဆရတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒီလုိေလးနက္လွတဲ့ သေဘာတရား ေရးရာ ၿပိဳင္ဆုိင္မူဟာ သာမာန္ျပည္သူေတြကုိ အမ်ားႀကီးလႊမ္းမုိးႏုိ္င္ခဲ့ပုံ မရပါဘူး။ သာမာန္ျပည္သူေတြအတြက္ ျဗာဟၼဏ၀ါဒ ဆုိတာ ေ၀ဒ၀ါဒမဟုတ္ဘူး။ ဗိရွႏုိး၀ါဒ၊ ရွီ၀၀ါဒ သာျဖစ္တယ္။ ၿပီးေတာ့ ဗိရွႏုိး၀ါဒနဲ႔ ရွီ၀၀ါဒရဲ႕ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္ေတြဟာသံကရရဲ႕ ဖန္ဆင္းရွင္ ဘုရားသခင္၀ါဒေပၚမွာ အေျခမခံတဲ့ ေ၀ဒ၀ါဒနဲ႔ ေ၀ဒ ပူေဇာ္မူဓေလ့ေတြကုိေ၀ဖန္တုိက္ခုိက္ခဲ့ၾကတယ္။
ျဗာဟၼဏ၀ါဒရဲ႕အင္အားဟာ ဗုဒၶ၀ါဒကုိ ဆန္႔က်င္တုိက္ဖ်က္ျခင္းအေပၚမွာ မူတည္မေနခဲ့ဘူး။ ဗုဒၶ၀ါဒကုိ လြင့္စင္သြားေစခဲ့တဲ့ အစ္စလာမ္၀ါဒကို ေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင္ ႀကံ့ႀကံ့ခံႏုိင္ခဲ့တဲ့ အေပၚမွာမူတည္ခဲ့တာျဖစ္တယ္။

ေ၀ဒ စစ္သည္ေတြဟာ က်ဳးေက်ာ္၀င္ေရာက္လာသူေတြကုိ ခုခံၿပီး တုန္ျပန္တုိက္ထုတ္ဖုိ႔ အဆင့္သင့္ရွိေနခဲ့သလုိ ဒီလုိကာ ကြယ္ တုိက္ခုိက္ရျခင္းဟာ သူတုိ႔ရဲ႕တာ၀န္တစ္ရပ္အျဖစ္ ခံယူထားခဲ့ၾကတယ္။ အကယ္၍ စစ္ပြဲမွာ က်ဆုံးခဲ့ရင္လည္း တာ၀န္ ေက်ပြန္စြာ ထမ္းေဆာင္ရင္း ေသတာျဖစ္လုိ႔ ျမတ္ေသာေသျခင္းျဖစ္ၿပီး
ေကာင္းကင္ဘုံမွာ စံစားရမယ္လုိ႔ ခံယူၾကတယ္။ အိႏၵိယျပည္ႀကီးနဲ႔ ေရွးေဟာင္းအစဥ္လာယဥ္ေက်းမူေတြကုိ ကာကြယ္ရင္း က်ဆုံးခဲ့ၾကတဲ့ သူရဲေကာင္းေတြ အေၾကာင္းကုိ အစဥ္လာ သမုိင္းမွတ္တမ္းေတြမွာ ေတြ႕ၾကရတယ္။ လူထုၾကားမွာတြင္က်ယ္ခဲ့တဲ့ သူရဲေကာင္းစာေပေတြဟာ ရက္စက္တဲ့ သတ္ျဖတ္အၾကမ္းဖက္မူ အာဏာရွင္၀ါဒကေန အင္ဒီးယန္းယဥ္ေက်းမူႀကီးကုိ ကာကြယ္ဖုိ႔ မွ်တမွန္ကန္တယ္လုိ႔ ယူဆတဲ့ ရြပ္ရြပ္ခၽြံခၽြံ ခုခံမူ၊ တန္ျပန္တုိက္ခုိက္မူကုိ အားေပးေထာက္ခံခဲ့တယ္။ ေနာက္ဆုံး အိႏိၵယႏုိင္ငံရဲ႕ သဘာ၀အစဥ္လာ စိတ္ဓါတ္ဟာ ေအာင္ျမင္မူ ရရွိခဲ့တယ္။ ဒီလုိ ေအာင္ျမင္ခဲ့ၿပီး ဟုိေရွးေခတ္ အစဥ္အလာမွာ ရွိခဲ့တဲ့ အေတြးေခၚဆုိ္င္ရာ လြတ္လပ္မူ နဲ႔ဆန္႔က်င္ ဘက္ ၀ါဒ အျမင္ကုိးကြယ္မူဘာသာေတြကုိ နားလည္လက္ခံႏုိင္မူ ဒီႏွစ္ခု ျပန္လည္ ျဖစ္ေပၚလာတာနဲ႔ ဗုဒၶ၀ါဒ ဟာလည္း တစ္ေခတ္ျပန္လည္ ထြန္းပ ဖုိ႔ အခြင့္ေပၚလာခဲ့ပါတယ္။
ကက္ရွ္မီးယားေဒသဟာ (၁၄) ရာစုမွာ မြတ္စလင္လက္ေအာက္ခံျဖစ္ခဲ့ၿပီး (၁၅) ရာစု အေစာပုိင္းမွာ ဆိကန္ဒါ ရဲ႕ ဘာသာေရး ဆုိင္ရာ ႏွိပ္စက္ အၾကမ္းဖက္မူေၾကာင့္ အဲဒီေဒသမွာ ဗုဒၶ၀ါဒဟာ လဒခ္ နယ္မွ တပါး အျခားနယ္ေတြမွာ ေပ်ာက္ကြယ္ခဲ့တယ္။ လဒခ္နယ္ဟာ ဗုဒၶ ဘာသာ၀င္ အမ်ားစု ေနထုိင္ရာျဖစ္ေပမဲ့ ဗုဒၶ၀ါဒ ဆက္လက္ကုိးကြယ္မူ မျပတ္ဆဲဘဲ က်န္ရစ္ခဲ့တဲ့ အျခား ဟိမႏၱာေဒသေတြမွာ လုိဘဲ အားေကာင္းတဲ့ တိဘက္ ဗုဒၶဘာသာရဲ႕လႊမ္းမုိးမူခံရၿပီး သကၠတေလ့လာသင္ယူမူကေတာ့ေရွးေခတ္ ကာလ ကစၿပီး ကြယ္ေပ်ာက္သြားၿပီျဖစ္တယ္။

မာဂဓ က စစ္ေဘးဒုကၡသည္ေတြဟာ ေတာင္ဘက္မွာရွိတဲ့ ကလိဂၤ၊ ဂုဂ်ာရတ္၊ ရာဂ်သန္၊ ၀ိဇယ နဂရ နဲ႔ အျခားတုိင္းျပည္ေတြ ကုိ ထြက္ေျပးခုိ လႈံခဲ့ၾကတယ္လုိ႔ တာရာနာထ ကေရးသားခဲ့တယ္။ (၀ိဇယနဂရ ဟာ ၁၃၃၆ က် မွ တည္ေထာင္ခဲ့တာျဖစ္တယ္)ဂုဂ်ာရတ္နဲ႔ အိႏၵိယ အလယ္ပုိင္း ဟာ ေအဒီ ၁၃၀၀ ေလာက္မွာ က်ဆုံးခဲ့တယ္။ ကလိဂၤတုိင္းနဲ႔ ၀ိဇယ နဂရကေတာ့ (၁၆) ရာစု မွာ က်ဆုံးခဲ့တယ္။ စစ္ဒဏ္ခံခဲ့ရတဲ့ အိႏၵိယေတာင္ပုိင္းမွာ က်န္ရွိေနတဲ့ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ေတြဟာ သီဟုိဠ္ကုိ ေရာက္ရွိသြားမယ္လုိ႔ ယူဆရတယ္။

တူရကီေတြဟာ အိႏၵိယႏုိင္ငံေျမာက္ပုိင္းကုိေတာင္မွ ရာႏႈန္းျပည့္ အစ္စလာမ္ သာသနာသြတ္သြင္းဖုိ႔ မေအာင္ျမင့္ခဲ့ဘူး။ အိႏၵိယ ႏုိင္ငံႀကီးဟာ က်ယ္ျပန္႔လြန္း၊ လူဦးေရမ်ားလြန္းၿပီး ပထ၀ီ၀င္အေနထားကလည္း ကြဲျပားလြန္းေန႐ုံမွ် မကဘူး တူရကီေတြ သိမ္း ပုိက္ႏုိင္တဲ့ အင္ပါယာကုိ လည္း လြတ္လပ္တဲ့ သုိ႔မဟုတ္ ယာယီအားျဖင့္သာ သိမ္းပုိက္ထားႏုိင္တဲ့ ေဒသခံ အိႏၵိယမင္းေတြ ရဲ႕ ႏုိင္ငံေတြ ၀န္းရံတည္ရွိေနခဲ့တာျဖစ္တယ္။

အိႏၵိယရဲ႕ ပင္ကုိယ္သဘာ၀ စိတ္ဓါတ္ဟာ ေပ်ာက္ကြယ္မသြားခဲ့ဘူး။ ကာလ ရွည္ၾကာစြာ သိမ္းပုိက္ ခံခဲ့ရတဲ့ ေဒသေတြမွာေတာင္မွ (ရာဂ်သန္၊ ကလိဂၤ၊ တိရဘုက္တိ) စတဲ့ လြတ္လပ္တဲ့ တုိင္းႏုိင္ငံေတြက အမ်ားျပည္သူေတြၾကား ထြန္းကားျပန္႔ပြားေနတဲ့ စာေပေတြရဲ႕ လႊမ္းမုိးမူနဲ႔ အဲဒီ အင္ဒီးယန္း စိတ္ဓါတ္ဟာ ရွင္သန္လ်က္ရွိေနခဲ့တယ္။ (၁၆) ရာစု အထိ အိႏၵိယေဒသခံ ျပည္သူအမ်ားစု ဟာ ဟိႏၵဴေတြျဖစ္တယ္။ အကၠဘာဘုရင္ဟာအိႏၵိယ ျပည္ရဲ႕ ေဒသမ်ားစြာကုိ သိမ္းပုိက္ၿပီး အင္ပါယာထူေထာင္တဲ့အခါ ဒီ အခ်က္ကုိ သေဘာေပါက္ခဲ့ၿပီး မူ၀ါဒသစ္တစ္ရပ္ကုိ က်င့္သုံးခဲ့တယ္။ အဲဒီမူ၀ါဒဟာ အမွန္တကယ္ေတာ့ အစ္စလာမ္ မူ၀ါဒကုိ ဆန္႔က်င္ေနတဲ့ အင္ဒီးယန္း မူ၀ါဒတစ္ရပ္သာ ျဖစ္ခဲ့တယ္။

သူဟာ ဘာသာေရးဆုိင္ရာ ကြဲျပားမူကို ခြင့္ျပဳခဲ့တယ္။ အဲလုိ ခြင့္ျပဳခဲ့တဲ့အတြက္ ရာဇပုတ္ဘုရင္ေတြရဲ႕အင္အားဟာ သူ႔စစ္တပ္ အတြင္းပါ၀င္လာၿပီး သူ႔ရဲ႕အင္ပါယာကုိ ပုိၿပီးခုိင္မာေအာင္ တည္ေဆာက္ႏုိင္ခဲ့တယ္။ သုိ႔ေသာ္လည္း အဲဒီ မူ၀ါဒဟာ သူ႔နန္း ေတာ္က ေရွး႐ုိးစြဲ မြတ္စလင္ေတြကုိ မေက်မနပ္ျဖစ္ေစခဲ့တယ္။ အကၠဘာဘုရင္ ေသဆုံးတဲ့အခါ ဘာသာေရးဆုိင္ရာ မတူကြဲ ျပားမူ ခြင့္ျပဳခ်က္ဟာ အဆုံးသတ္သြားခဲ့တယ္။ အရင္ကလုိ ဘာသာေရး အၾကမ္းဖက္မူေတြ ျပန္လည္ ျဖစ္ေပၚလာခဲ့တယ္။

အိႏၵိယ ဘုရားေက်ာင္းေတြ၊ စာသင္ေက်ာင္းေတြ ၿဖိဳဖ်က္ခံခဲ့ရသလုိ ဟိႏၵဴတစ္ဦး အေပၚမွာလည္း ဘာသာေရးအခြန္ကုိ ျပန္လည္ ေကာက္ခံခဲ့တယ္။ ဒီအခ်က္ေတြေၾကာင့္ ေနရာအႏွံ႔ျပား ေတာ္လွန္ပုန္ကန္မူေတြ ေပၚေပါက္ခဲ့ၿပီး ဒီေတာ္လွန္မူကုိ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ မရာထဌ္ ျပည္နယ္က ဦးေဆာင္ခဲ့တယ္။ ၁၆၇၄ မွာ ရွီ၀ဂ်ီဟာ မရာဌ္ ျပည္ရဲ႕ ဘုရင္ျဖစ္လာခဲ့ၿပီး သူ႔ေနာက္ ဆက္ခံခဲ့တဲ့ ဘုရင္ေတြဟာ သူတုိ႔ရဲ႕အင္ပါယာကုိ အိႏၵိယေတာင္ပုိင္းေဒသအမ်ားစု ထိေအာင္ ခ်ဲ႕ထြင္ႏုိင္ခဲ့တယ္။ အဲဒီေနာက္ အိႏၵိယေျမာက္ပုိင္း လြတ္ေျမာက္ေရးအတြက္ စတင္ ဆင္ႏႊဲတုိက္ခုိက္ခဲ့တယ္။ (၁၈) ရာစုရဲ႕ ပထမႏွစ္၀က္မွာ သူတုိ႔ဟာ ဂဂၤါျမစ္ ေတာင္ဘက္ျခမ္းက ေဒသအမ်ားစုကုိ သိမ္းယူႏုိင္ခဲ့တယ္။

၁၇၅၀ မွာ တူရကီေတြရဲ႕ၿမိဳ႕ေတာ္ ေဒလ္ဟီကုိ သိမ္းယူႏုိင္ခဲ့ၿပီး အကၠဘာဘုရင္ရဲ႕ အဆက္ႏြယ္ေတြကုိ အေစာင့္ေရွာက္ခံ ဘုရင္ေတြအျဖစ္ ထားခဲ့တယ္။ (၁၉) ရာစုေရာက္လာတဲ့အခါ ၿဗိတိသွ်တပ္ေတြေရာက္လာၿပီး မရာဌ္ အင္ပါယာ မျဖစ္ေပၚလာႏုိင္ေတာ့ ပါဘူး။သုိ႔ေသာ္လည္း အေရးႀကီးတဲ့အခ်က္ကတူရကီၾသဇာနဲ႔ မြတ္စလင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ၿပိဳလဲသြားခဲ့ၿပီး မရာဌ္ျပည္ဟာ အိႏၵိယႏုိင္ငံ ေဒသမ်ားစြာမွာ ဘာသာေရးဆုိင္ရာ မတူကြဲျပားမူကုိ ျပန္တည္ေဆာက္ခဲ့တဲ့ အခ်က္ျဖစ္တယ္။ ၿဗိတိသွ်ေတြကလည္း ဒီ မူ၀ါဒကုိ ပုိမုိက်ယ္ျပန္႔တဲ့ အိႏၵိယႏုိင္ငံ တစ္ခုလုံးမွာဆက္လက္ က်င့္ သုံးခဲ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္မုိ႔ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ေတြဟာ အိႏၵိယႏုိင္ငံကုိ ပုန္းလွ်ဳိးကြယ္လွ်ဳိးနဲ႔ ဘုရားဖူးသြားစရာ မလုိေတာ့ဘဲ ၊ ဗုဒၶဂါယာ၊ ဆာရာနထ္နဲ႔ အျခားဗုဒၶ၀င္ေနရာေတြကုိ ျပန္လည္ ျပဳျပင္တည္ေဆာက္ႏုိင္ခဲ့ၾကတယ္။ အဲဒီေနရာေတြမွာ ရဟန္းေတာ္ေတြအတြက္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းေတြကုိလည္း တခါျပန္ၿပီး ေဆာက္လုပ္ခြင့္ ရခဲ့ၾကတယ္။

အာရပ္နဲ႔ တူရကီ စစ္တပ္ေတြ အိႏၵိယႏုိင္ငံတြင္း ၀င္ေရာက္သိမ္းပုိက္ျခင္းရဲ႕ အက်ဳိးဆက္ကေတာ့ မာဂဓတုိင္းနဲ႔ အိႏၵိယႏုိင္ငံ အေနာက္ေျမာက္ပုိင္းကုိ ဗဟုိျပဳထြန္းကားခဲ့တဲ့ အေစာပုိင္းေခတ္ ဗုဒၶ၀ါဒဂုိဏ္း အမ်ားစု ေပ်ာက္ကြယ္သြားခဲ့ရတာျဖစ္တယ္။ အဲဒီ ေဘးဒဏ္က လြတ္ေျမာက္ၿပီး ထြန္းကားျပန္႔ပြားခဲ့တဲ့ တစ္ခုတည္းေသာ ဗုဒၶ၀ါဒဂုိဏ္းကေတာ့ ေထရ၀ါဒဂုိဏ္းျဖစ္တယ္။ ေထရ၀ါဒ ဗုဒၶဘာသာဂုိဏ္းဟာ အိႏၵိယႏုိင္ငံေတာင္ပုိင္း၊ အထူးသျဖင့္ သီဟုိဠ္ကၽြန္းမွာ ဗဟုိျပဳထြန္းကားခဲ့တာျဖစ္ၿပီး အျခား အေရွ႕ေတာင္အာရွႏုိင္ငံေတြမွာလည္း အားေကာင္းစြာျပန္႔ပြားသြားခဲ့တယ္။ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံနဲ႔ အဲဒီကတဆင့္ ဗုဒၶ၀ါဒကုိ လက္ခံ ရရွိခဲ့တဲ့ ႏုိင္ငံေတြမွာေတာ့ အေစာပုိင္းဗုဒၶ၀ါဒဂုိဏ္း ေတြေနရာမွာ မဟာယာနဂုိဏ္း (အထူးသျဖင့္ ၀ိဉာဏ၀ါဒဂုိဏ္း)က လုံး၀ အစားထုိးေနရာယူသြားခဲ့တယ္။ အဘိဓမၼာပိဋကတ္ရဲ႕ အခ်ဳိ႕ေသာက်မ္းဂန္ေတြနဲ႔ အေျခခံက်ဆုံး ၀ိနည္းက်မ္းေတြကလြဲရင္ အားလုံးကုိ အစားထုိးခဲ့တာျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္မုိ႔လုိ႔ သုတၱႏ ၱိကဂုိဏ္း၊ သဗၺတၳိ၀ါဒဂုိဏ္း၊ ဗဟုသုတၱိယဂုိဏ္းနဲ႔ ဓမၼဂုတိၱကဂုိဏ္း ေတြရဲ႕ က်မ္းဂန္ေတြကုိ တစ္စိတ္တစ္ပုိင္းအားျဖင့္ အနည္းအပါးသာ ေတြ႕ၾကရတာျဖစ္တယ္။

တိဘက္နဲ႔ အဲဒီကတဆင့္ ဗုဒၶ၀ါ ဒ ျပန္႔ပြားသြားတဲ့ ႏုိင္ငံေတြမွာေတာ့ အေစာပုိင္း ဗုဒၶ၀ါဒဂုိဏ္းေတြရဲ႕က်မ္းဂန္ေတြကုိ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံမွာေလာက္ မေတြ႕ရေတာ့ပါဘူး။ ဘာေၾကာင့္ တုန္းဆုိေတာ့ အဲဒီ ဂုိဏ္းေတြဟာ တိဘက္မွာ အေျခတည္ၿပီး မဖြံ႕ၿဖိဳးခဲ့တဲ့အတြက္လုိ႔ ယူဆရတယ္။ တိဘက္ မွာ ခၽြင္းခ်က္အေနနဲ႔ ေတြ႕ရတာက သုတၱႏ ၱိကဂုိဏ္းနဲ႔ သဗၺတၳိ၀ါဒဂုိဏ္းရဲ႕ က်မ္းဂန္အခ်ဳိ႕နဲ႔ မူလသဗၺတၳိ၀ါဒဂုိဏ္းရဲ႕ ၀ိနည္းက်မ္း အခ်ဳိ႕ျဖစ္တယ္။ မဟာယာန ဗုဒၶ၀ါဒဂုိဏ္းကေတာ့ က်ယ္ျပန္႔တဲ့ အေရွ႕အာရွေဒသတစ္ေလွ်ာက္ျပန္႔ပြားသြားခဲ့တဲ့ အတြက္ ကံေကာင္းတယ္ လုိ႔ ဆုိရမွာျဖစ္တယ္။