အိႏၵိယႏုိင္ငံ ဗုဒၶ၀ါဒ ကြယ္ေပ်ာက္ျခင္း

ဗုဒၶ၀ါဒဟာ အိႏၵိယႏုိင္ငံမွာ ေအဒီ (၇) ရာစုက စတင္ၿပီး အရွိန္အ၀ါ က်ဆင္းလာခဲ့ေၾကာင္း စာေပမွတ္တမ္း အခ်ဳိ႕အရ သိရွိၾကရတယ္။ ဒီအခ်က္ ကို တ႐ုတ္ ခရီးသည္ ရဟန္းေတာ္ေတြရဲ႕ မွတ္တမ္းေတြကုိ ကုိးကားၿပီး ခန္႔မွန္းၾကတာျဖစ္တယ္။ အဲဒီ တ႐ုတ္ ရဟန္းေတာ္ ေတြကေတာ့ ရဟန္းေတာ္ ဖဟီယန္ (ေအဒီ ၃၉၉-၄၁၄)၊ ရဟန္းေတာ္ ေဆာင္ယြန္ (ေအဒီ ၅၁ဂ)၊ ရဟန္းေတာ္ ရႊင္က်န္ (ေအ ဒီ ၆၂၉ - ၄၅)၊ နဲ႔ ရဟန္းေတာ္ အိခ်င္း (ေအဒီ ၆၇၁-၉၅) တုိ႔ျဖစ္ပါတယ္။
ေအဒီ (၅) ရာစု အတြင္း အိႏၵိယႏုိင္ငံ ကုိ ဘုရားဖူးေရာက္ရွိခဲ့တဲ့ တ႐ုတ္ ရဟန္းေတာ္ ဖဟီယန္ ဟာ အိႏၵိယႏုိင္ငံရဲ႕ ေဒသမ်ား စြာမွာ ဗုဒၶ၀ါဒ ထြန္းကားဆဲျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႕ျမင္ခဲ့တယ္။ သုိ႔ေသာ္လည္း ကာညကုခ်္၊ ကပိလ၀တ္၊ ရာမဂါမ၊ ေ၀သာလီနဲ႔ ဂါယာ မွာ ေတြ႕ျမင္ခဲ့ရတဲ့ ဗုဒၶသာသနာ အေျခေနနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဖဟီယန္ဟာ ၀မ္းနည္းပက္လက္ ျဖစ္ခဲ့ရပါတယ္။ ကာညကုခ်္မွာ ေထရ၀ါဒ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း ႏွစ္ေက်ာင္းမွ်သာ ေတြ႕ခဲ့ရတယ္။ ကပိလ၀တ္ၿမိဳ႕ေတာ္ႀကီးကေတာ့ အုပ္ခ်ဳပ္သူဘုရင္မရွိ၊ ျပည္သူ ျပည္သားေတြ ဆိတ္သုဥ္းလုနီးပါးျဖစ္ေနၿပီး သံဃာအနည္းငယ္၊ အိမ္ေလးငါးဆယ္ လုံးနဲ႔ ေတာ႐ုိင္းႀကီး ပမာ ျဖစ္ေနတာကုိ သူေတြ႕ျမင္ခဲ့ရေၾကာင္း မွတ္တမ္းတင္ထားတယ္။ ရာမဂါမ မွာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း တစ္ေက်ာင္း၊ ေ၀သာလီမွာ လည္း ဘုန္းႀကီး ေက်ာင္း တစ္ေက်ာင္းမွ်သာ က်န္ေတာ့ၿပီး သာ၀တၳိၿမိဳ႕ႀကီးကေတာ့ ပ်က္စီးတိမ္ေကာ ေနခဲ့ၿပီ လုိ႔ ဆုိထားတယ္။
ေအဒီ (၆) ရာစု အေစာပုိင္းမွာ အိႏၵိယႏုိင္ငံကုိ ေရာက္ရွိခဲ့တဲ့ တ႐ုတ္ရဟန္းေတာ္ ေဆာင္ယြန္နဲ႔ ေတာက္ရွန္ တုိ႔ဟာ ကာညကု ခ်္မွာ ဗုဒၶ၀ါဒ ဘုရားေက်ာင္းမ်ားစြာေတြ႕ခဲ့ရတယ္။ သုိ႔ေပမဲ့ အဲဒီ ဘုရားေက်ာင္းေတြမွာ ရဟန္းေတာ္၊ ရဟန္းမ တစ္ပါးတစ္ေလ မွ မေတြ႕ရဘူးလုိ႔ မွတ္တမ္း တင္ထားပါတယ္။ ကာညကုခ်္ ဟာ ဟရ္ရွ မင္းဆက္မ်ား လက္ထက္မွာ အႀကီးအက်ယ္ ဖြံ႕ၿဖိဳးထြန္း ကားခဲ့တဲ့ ဗုဒၶ၀ါဒ ဗဟုိဌာနျဖစ္ခဲ့ေပမဲ့ အဲဒီ ေခတ္ကာလ ကတည္းက ျဗာဟၼဏ၀ါဒီမ်ားစြာနဲ႔ နတ္ကုိးကြယ္သူမ်ား စြာလည္း အတူယွဥ္တြဲ ေနထုိင္ခဲ့ၾကတာျဖစ္တယ္။ အဲဒီ မွာ ဘုန္ေတာ္ႀကီးေက်ာင္းေတြရွိေနေပမဲ့ ဘုရားေက်ာင္း၊ ေစတီအေရအတြက္ ဟာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းအေရအတြက္ထက္ သာလြန္မ်ားျပားေနတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။
ရဟန္းေတာ္ ရႊင္က်န္ေရာက္ရွိခဲ့ခ်ိန္ ေ၀သာလီမွာ ဗုဒၶသာသနာ တိမ္ေကာေပ်ာက္ကြယ္ သြားၿပီလုိ႔မဆုိုႏုိင္ေသးဘူး။ အဲဒီမွာ ဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းအေတာ္မ်ားမ်ားကုိ ေတြ႕ေနရဆဲျဖစ္တယ္ လုိ႔ဆုိပါတယ္။ သုိ႔ေပမဲ့လုိ႔ အဲဒီ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း ေတြမွာ သုံးေလးေက်ာင္းက လြဲလုိ႔ အျခားေက်ာင္းတုိက္ေတြဟာ သံဃာမ်ားစြာ မေတြ႕ရဘူးလုိ႔ ဆုိပါ တယ္။ ၿပီးေတာ့ဟိႏၵဴဘုရား ေက်ာင္း ေတြနဲ႔ ဟိႏၵဴ အယူ၀ါဒ ကိုးကြယ္မူ အမ်ဳိးမ်ဳိးဟာ ေ၀သာလီမွာ အရွိန္အဟုန္နဲ႔ ဖြံ႕ၿဖိဳးေနတာ ကုိ သူေတြ႕ခဲ့ရတယ္။ဒါ့အျပင္ ဒီဂမၻရ ဂ်ိန္း၀ါဒ ကလည္း ေ၀သာလီ မွာ ခုိင္ခုိင္မာမာ အျမစ္တြယ္ေနၿပီး ျဖစ္တယ္ လုိ႔ ဆုိတယ္။
အိႏၵိယႏုိင္ငံ အေနာက္ေျမာက္ပုိင္း၊ ဆြတ္ ေတာင္ၾကားမွာတည္ရွိခဲ့တဲ့ ဥဒယာန (ဥဒၵိယာန) ဟာ ဗုဒၶသာသနာရဲ႕ အေရးပါတဲ့ ဗဟုိေနရာ တစ္ခု ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းေပါင္း (၁၄၀၀၀) ရွိၿပီး သံဃာေတာ္အပါး (၁၈၀၀၀) သီတင္းသုံး ေနထုိင္ခဲ့တယ္ လုိ႔ ဆုိတယ္။ သုိ႔ေပမဲ့ ရဟန္းေတာ္ ရႊင္က်န္ ေရာက္ရွိခဲ့တဲ့ အခ်ိန္မွာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းေတြ အလြန္နည္းပါးေနၿပီး ရဟန္းေတာ္ေတြဟာလည္း ၀ိနည္းစည္းကမ္းနဲ႔ အညီ မေနထုိင္ၾကေတာ့ဘဲ ပဥၥလက္အတတ္ေတြ၊ ေပ်ာက္ေစ အတတ္ေတြကုိသာ လုိက္စားေနၾကတယ္ လုိ႔ ဆုိတယ္။ ဂႏၶာရတုိင္းမွာေတာ့ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း (၁၀၀၀) ေလာက္ဟာ ပ်က္စီးတိမ္ေကာေနၿပီး သံဃာအနည္းငယ္ မွ်သာက်န္ရွိေတာ့ေၾကာင္း၊ အျမတ္တႏုိး ကုိးကြယ္ပူေဇာ္ခဲ့ၾကတဲ့ ဗုဒၶျမတ္စြာရဲ႕ သပိတ္ေတာ္လည္း ေပ်ာက္ဆုံးသြားခဲ့ေၾကာင္း မွတ္တမ္းမွာ ေဖာ္ျပထားတယ္။ ဘာသာျခား တိတၳိေတြကုိလည္း ေတြ႕ရၿပီး ဗုဒၶ၀ါဒ ဟာ ဂႏၶာရတုိင္း ရဲ႕ အေရွ႕ေျမာက္ပုိင္းနဲ႔ ေတာင္ပုိင္းမွာ ဆိတ္သုဥ္းလုနီးပါးျဖစ္ေနၿပီ လုိ႔ သိရပါတယ္။
တကၠသီလာ၊ သိဃၤပုရနဲ႔ ဥရသ ၿမိဳ႕ေတြဟာ တေခတ္တခါက ဗုဒၶ၀ါဒ အႀကီးအက်ယ္ ဖြံ႕ၿဖိဳးထြန္းကားရာ ၿမိဳ႕ေတြျဖစ္ခဲ့ေပ မဲ့ ၊ ရႊင္က်န္ေရာက္ရွိတဲ့ အခ်ိန္မွာ ေမွးမွိန္ တိမ္ေကာေနၿပီ လုိ႔ သိရပါတယ္။ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းေတြမ်ား စြာ ရွိေပမဲ့ သံဃာေတြ ကင္းမဲ့ ဆိတ္သုဥ္းေနၿပီ လုိ႔ ဆုိတယ္။ ကသၼီရ တုိင္းရဲ႕ ေဒသမ်ားစြာမွာလည္း ဗုဒၶသာသနာဟာ နိမ့္က်ပ်က္စီးေနခဲ့ၿပီး ရာဇတရဂၤ ိနီ မွတ္တမ္းအရ ဆုိရင္ အဲဒီ ေဒသက သံဃာေတြဟာ (၆) ရာစုေလာက္က စၿပီး အိမ္ေထာင္သားေမြးလုပ္ၾကတယ္ လုိ႔ သိရပါတယ္။
လာလိတ ဒိတ်ာ ဘုရင္ (ေအဒီ ၇၃၃-၆၉) ဟာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းေတြ ၊ ေစတီေတြ လွဴဒါန္းခဲ့တယ္ လုိ႔ေတြ႕ရေပမဲ့ သူ႕ေနာက္ပုိင္း ဆက္ခံတဲ့ ဘုရင္ေတြဟာ ရွီ၀ နတ္ဘုရား ကိုးကြယ္တဲ့ ဘုရင္ေတြျဖစ္တယ္။ ဆင္းဒ္ ေဒသ မွာ ဗုဒၶဘာသာ ၀င္ (၁၀၀၀၀)ခန္႔ နဲ႔ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းေပါင္း (၁၀၀) ေလာက္ရွိတယ္ လုိ႔ ေတြ႕ရတယ္။ သုိ႔ေပမဲ့ အဲဒီ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ေတြ ဟာ ဗုဒၶတရားေတာ္ အဆုံးအမ ေတြကုိ တေလးတစား မလုိက္နာၾကေတာ့ ဘူး လုိ႔ ရႊင္က်န္ရဲ႕ မွတ္တမ္းမွာ ေဖာ္ျပထားတယ္။ အာရပ္ေတြ ၀င္ေရာက္ သိမ္းပုိက္ခဲ့တဲ့ ေခတ္ကာလထိ အဲဒီ ဆင္းဒ္ ေဒသမွာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ေတြ ရွိေနဆဲ ျဖစ္တယ္လုိ႔ဆုိေပမဲ့အၾကြင္းအက်န္မွ်သာ ျဖစ္ၿပီးအား
မေကာင္းေတာ့ေၾကာင္းေတြ႕ရတယ္။
ထာေနရႊ ေဒသမွာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း (၃) ေက်ာင္းသာ ေတြ႕ရၿပီး နတ္ဘုရားေက်ာင္းေတြ ရာေပါင္းမ်ားစြာရွိေနခဲ့တယ္။ မထုရာ မွာေတာ့ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း (၂၀) နဲ႔ သံဃာ (၃၀၀၀) ေလာက္ သီတင္းသုံးေန ထုိင္ခဲ့ၾကေၾကာင္း ဖဟီယန္ရဲ႕ မွတ္တမ္းမွာ ေရးသားခဲ့ေပမဲ့ ရႊင္က်န္ေခတ္ကုိ ေရာက္တဲ့ အခါ သံဃာ (၂၀၀၀) မွ်သာ ရွိေတာ့ေၾကာင္း သိရတယ္။ သုဂန မွာ ဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း (၅) ေက်ာင္းမွ်သာ ရွိခဲ့ေပမဲ့ နတ္ဘုရားေက်ာင္းကေတာ့ (၁၀၀) ေက်ာ္ေလာက္ရွိေနၿပီး ျဖစ္တယ္။ မဏိပူရ မွာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းက (၁၀) ေက်ာင္း၊ နတ္ဘုရားေက်ာင္းက (၅၀)နဲ႔ ျဗာဟၼပုတၱမွာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း (၅) ေက်ာင္း၊ နတ္ ဘုရားေက်ာင္း (၁၀) ေက်ာင္း စသည္ျဖင့္ အဲဒီ ေခတ္က ထင္ရွားတဲ့ ၿမိဳ႕ရြာတုိင္းမွာ ဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းေတြ နည္းပါးေနၿပီး ဟိႏၵဴ၀ါဒ အားေကာင္းခုိင္မာေနေၾကာင္း ေတြ႕ရပါတယ္။
ဗုဒၶ၀ါဒ ထြန္းလင္းခဲ့တဲ့ ေကာသမၺီမွာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း (၁၀) ေက်ာင္းရွိေနေပမဲ့ တိမ္ေကာပ်က္စီးေနၾကၿပီလုိ႔ ေဖာ္ျပထားၿပီး နတ္ဘုရားေက်ာင္းေတြကေတာ့ (၅၀) ေလာက္ရွိေနခဲ့ပါတယ္။ ၀ိသာခါမွာလည္း ဗုဒၶဘာသာ၀င္ေတြနဲ႔ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းေတြ မရွိေလာက္နည္းပါးေနၿပီး သာ၀တၳိမွာေတာ့ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းေတြ အားလုံးနီးပါး ပ်က္စီးတိမ္ေကာေနျပီး နတ္ဘုရားေက်ာင္း ေတြ ရာခ်ီ ရွိေနေၾကာင္း ေရးသားထားတယ္။ ဗာရာဏသီမွာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း (၃၀) နဲ႔ သံဃာေတာ္ေပါင္း (၃၀၀၀) ေထာင္ ေလာက္ သီတင္းသုံးေနထုိင္ၾကတယ္ ဆုိေပမဲ့ နတ္ဘုရားေက်ာင္းေပါင္းဟာ (၁၀၀) ေလာက္ရွိေနၿပီး ရွီ၀ ၀ါဒီ ေတြ (၁၀၀၀၀) ေလာက္ ရွိေနေၾကာင္းသိရတယ္။
ခုေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ မွတ္တမ္းအခ်က္လက္ေတြဟာ အဲဒီ ေခတ္ကာလ အိႏၵိယ ႏုိင္ငံအတြင္း ေဒသ အသီးသီးမွာ ဗုဒၶ၀ါဒ ေမွးမွိန္ တိမ္ေကာလာေနေၾကာင္းျပသေနၿပီး တစ္ခ်ိန္တည္းမွာဘဲ ဟိႏၵဴ၀ါဒ ဟာ အရွိန္အဟုန္နဲ႔ အင္အားေကာင္းစြာ ဖြံ႕ၿဖိဳးလာေန ေၾကာင္း ေဖာ္ျပေနပါတယ္။ ဖဟီယန္ရဲ႕ မွတ္တမ္းအရ ဗုဒၶ၀ါဒဟာ အိႏၵိယႏုိင္ငံမွာ ခပ္ေစာေစာ ႏွစ္ကာလက စတင္ၿပီး အရွိန္ အ၀ါ က်ဆင္းလာခဲ့ေၾကာင္း သိရၿပီး ရႊင္က်န္နဲ႔ အိခ်င္းရဲ႕ မွတ္တမ္းေတြကေတာ့ ေအဒီ (၇) ရာစု အိႏၵိယႏုိင္ငံမွာဗုဒၶ၀ါဒအားနည္းယုတ္ေလ်ာ့ေနၿပီ ျဖစ္ေၾကာင္း ျပသေနပါတယ္။ အဲဒီ ေခတ္ အိႏၵိယႏုိင္ငံက ေဒသ အေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ဗုဒၶ၀ါဒဟာ အဓိက ကုိးကြယ္ရာ ဘာသာတရား တစ္ခု မဟုတ္ေတာ့ဘူး လုိ႔ ဆုိရမွာျဖစ္တယ္။
-ဆက္ရန္-
ဘိကၡဳ ေကသရ
ref: The Rise and Decline of Buddhism in India
by Kanai Lal Hazra
ပုံ - google

အိႏၵိယႏုိင္ငံ ဗုဒၶ၀ါဒ ကြယ္ေပ်ာက္ျခင္း ... ၂
=============================
ယခု ဘာသာျပန္ေနတဲ့ စာအုပ္ကုိ ေရးသားတဲ့ စာေရးဆရာဟာ အိႏၵိယႏုိင္ငံ ကာလကတၱား တကၠသုိလ္က ပါဠိ ပါေမာကၡ ေဒါက္တာ ကာႏုိင္ လာ ဟဇ္ရ ျဖစ္ပါတယ္။ အိႏၵိယႏုိင္ငံမွာ ဗုဒၶသာသနာ ကြယ္ေပ်ာက္ခဲ့ရျခင္းရဲ႕ အေၾကာင္းရင္း (၈) ခ်က္ကုိ ထုတ္ႏုတ္တင္ျပထားၿပီး တစ္ခ်က္ျခင္းစီ ကုိ အဲဒီ ေခတ္ကာလအေၾကာင္းေရးသားထားတဲ့စာေပေတြကေန ေကာက္ခ်က္ဆြဲျပထားတယ္။ အဲဒီ ေကာက္ခ်က္ေတြကုိ ဖတ္ရတာ ထိတ္လန္႔စ ရာေတြခ်ည္းပါဘဲ။ စာအုပ္ ရဲ႕ အမည္က ‘‘အိႏၵိယႏုိင္ငံ ဗုဒၶသာ သနာ ေပၚထြန္းျခင္းႏွင့္ ကြယ္ေပ်ာက္ျခင္း’’ ျဖစ္ၿပီး ၁၉၉၄ ခုႏွစ္က ထုတ္ေ၀ထားတာျဖစ္တယ္။ သက္ဆုိင္ရာ က်မ္းဂန္ကုိးကား ခ်က္ေတြကေတာ့ စာမ်က္ႏွာတုိင္းအျပည့္ျဖစ္တယ္။ ခုေျပာမဲ့ သမုိင္းဆရာရဲ႕ ေကာက္ခ်က္ေတြ မွန္မမွန္ကေတာ့ ဆက္လက္ သုေတသန လုပ္ရမဲ့ ကိစၥျဖစ္ပါတယ္။ မွန္သည္၊ မွားသည္ ထက္ ခုေျပာတဲ့ သမုိင္းဆရာရဲ႕ တင္ျပခ်က္ေတြဟာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ေတြအတြက္ သမုိင္းသခၤမ္းစာ ယူသင့္တဲ့အခ်က္ေတြ ပါ၀င္ေနတယ္ လုိ႔ ယူဆပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အေၾကာင္းရင္း (၈) ခ်က္ကုိ ေဖာ္ျပလုိက္ပါတယ္။
၁။ ဗုဒၶဘာသာ ရဟန္းေတာ္မ်ားႏွင့္ ရဟန္းမမ်ား ၀ိနည္းစည္းကမ္းလုိက္နာမူ ေလ်ာ့ရဲလာျခင္း။
၂။ ဗုဒၶ၀ါဒ ဂုိဏ္းမ်ားစြာ ကြဲထြက္ျခင္း။
၃။ မဟာယာန၀ါဒ၊ တႏၱရ ၀ါဒ ဖြံ႕ၿဖိဳးလာျခင္းႏွင့္ ဟိႏၵဴ၀ါဒ
ကုိးကြယ္ပူေဇာ္မူ ဓေလ့မ်ား ဗုဒၶ၀ါဒတြင္ လႊမ္းမုိးစိမ့္၀င္လာျခင္း။
၄။ ျဗာဟၼဏ၀ါဒ၏ ဗုဒၶ၀ါဒ အေပၚရန္လုိ တုိက္ခုိက္ျခင္းႏွင့္ ျဗာဟၼဏ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္အခ်ဳိ႕၏ အယူဆပုိင္းဆုိင္ရာ
အႀကီးက်ယ္ ျပစ္တင္႐ူံခ်၍ စနစ္တက် ေ၀ဖန္တုိက္ခိုက္ျခင္း။
၅။ ဗုဒၶ၀ါဒအေပၚ အဆုိးျမင္၀ါဒ၊ ဒုကၡ၀ါဒ ဟု ထင္ျမင္လာၾကျခင္း။
၆။ ဘာသာျခားမင္းတုိ႔၏ ဖိႏွိပ္ ဖ်က္စီးျခင္း။
၇။ မူစလင္မ်ား ဖိႏွိပ္ ဖ်က္စီးျခင္း။
၈။ အုပ္ခ်ဳပ္သူဘုရင္ႏွင့္ မင္းစုိးရာဇာတုိ႔၏ အေထာက္ပံ့ မရျခင္း။
ဒီ အေၾကာင္းရင္း တစ္ခ်က္ျခင္းစီ ကုိ ေ၀ဖန္ျပထားတာ၊ ထိတ္လန္႔စရာေကာင္းပါတယ္။ ဆက္လက္ၿပီး အခ်ိန္ရသေလာက္ ဘာသာျပန္ မွ်ေ၀ပါ့မယ္။
အားလုံး ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ျဖာခ်မ္းသာၾကပါေစ ..။
ဘိကၡဳ ေကသရ
ref: The rise and decline of Buddhism in India by Kanai Lal Hazra

အိႏၵိယႏုိင္ငံ ဗုဒၶ၀ါဒ ကြယ္ေပ်ာက္ျခင္း ... ၃
==============================
မဟာယာန ဗုဒၶဘာသာ၀င္ေတြဟာ ဘုရားေလာင္းကုိးကြယ္သူမ်ားနဲ႔ မဟာယာန သုတၱံ တရားေတြကုိ ရြတ္ဖတ္သရဇၥ်ယ္သူေတြ ျဖစ္တယ္ လုိ႔ ေအဒီ (၇) ရာစု ဗုဒၶ၀ါဒ အေျခေနကုိ ေ၀ဖန္တဲ့ သမုိင္းဆရာေတြ က ေျပာၾကပါတယ္။ မဟာယာန ဗုဒၶ၀ါဒီ ေတြဟာ ဗုဒၶ၀ါဒမွာ ႐ုပ္ဆင္းတု ကုိးကြယ္တဲ့ ဓေလ့ေတြ ၊ အႏၱာရာယ္ကင္း မႏၱာန္ေတြ ရြတ္ဖတ္ပူေဇာ္တဲ့ ဓေလ့ေတြ၊ ဘာသာေရး ပူေဇာ္ ပြဲ အခမ္းအနားေတြကုိ စတင္က်င့္သုံးခဲ့တယ္။ ဒီ လုိ က်င့္သုံးရင္း တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ မဟာယာန ၀ါဒထဲမွာ ႐ုိးရာ ယုံၾကည္မူေတြ ဟာ အေရးပါတဲ့ အခန္းက႑တစ္ရပ္ အျဖစ္ ေရာယွက္၀င္ေရာက္ သြားခဲ့ပါတယ္။ အိႏၵိယက ဗုဒၶစာေပ ပညာရွင္ ေလမနိ ဂ်ိဴ ရွီ ကေတာ့ အိႏၵိယႏုိင္ငံမွာ ဗုဒၶ၀ါဒရဲ႕ အရွိန္အ၀ါ က်ဆင္းသြားခဲ့ရတာဟာ ဟီနယာန (ေထရ၀ါဒ) ဗုဒၶ၀ါဒ ရဲ႕ အားနည္းခ်က္ေၾကာင့္ ဆုိတာ ထက္ မဟာယာန ဗုဒၶ၀ါဒီ ေတြရဲ႕ ခ်ဳိ႕ယြင္းအားနည္းခ်က္ေတြ ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္ လုိ႔ သုံးသပ္ထား ပါတယ္။
မဟာယာန ဗုဒၶ၀ါဒ ေပၚထြန္းလာတဲ့ အတြက္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အေရအတြက္ တုိးပြားလာခဲ့တာကုိလက္ခံေပမဲ့ ဘာသာတရားရဲ႕ အရည္အေသြး၊ ဂုဏ္ရည္လည္း က်ဆင္းသြားခဲ့ရပါတယ္ တဲ့။ ဗုဒၶျမတ္စြာ ဟာ ဗုဒၶ၀ါဒ နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဘာသာေရး အခမ္းအနား ေတြ တခမ္းတနား ဆင္ယင္ က်င္းပပူေဇာ္တဲ့ ဓေလ့ကုိ အၿမဲလုိလုိ ကန္႔ကြက္ ႐ူတ္ခ်ေၾကာင္းေတြ႕ရပါ တယ္။ ဒါေၾကာင့္မုိ႔လုိ႔ အေစာပုိင္း ေခတ္ ဗုဒၶ၀ါဒမွာ ဘာသာေရးပူေဇာ္ပြဲ အခမ္းနားေတြဟာ အေရးပါတဲ့ ေနရာမွာ မရွိေၾကာင္း ေတြ႕ၾကရ တာျဖစ္တယ္။ သုိ႔ေသာ္ လည္း ေႏွာင္းေခတ္ ဗုဒၶ၀ါဒ မွာ ဒီလုိ ပူေဇာ္ပြဲေတြဟာ ေနရာယူလာၿပီး တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ ဗုဒၶ၀ါဒဟာ ဟိႏၵဴ ၀ါဒနဲ႔ နီးစပ္လာခဲ့တယ္။ ဗုဒၶ၀ါဒနဲ႔ ဟိႏၵဴ ၀ါဒ ဟာ မကြဲမျပား၊ အေရာေရာ အေထြးေထြးျဖစ္ သြားခဲ့ရပါတယ္။ အဲဒီ ေခတ္က လူေတြဟာ ဗိရွႏုိးနတ္ဘုရား ကုိ ကုိးကြယ္တာနဲ႔ ဗုဒၶ ကုိ ကုိးကြယ္တာ ဘာမွ မကြာ ျခားဘူး လုိ႔ ေတြးေခၚလာခဲ့ၾကသလုိ ရွီ၀ နတ္ဘုရား၊ အ၀ေလာကိတ ဘုရားေလာင္းနတ္နဲ႔ တာရာ၊ ပါရ၀တီ နတ္ေတြကုိ လည္း တတန္းတည္း သေဘာထားခဲ့ၾကတယ္။
မဟာ ယာန ဗုဒၶ၀ါဒ ဟာ ျဗာဟၼဏေတြရဲ႕ ေထာက္ပံ့မူနဲ႔ ဖြြံ႕ၿဖိဳးအားေကာင္းခဲ့တာ ျဖစ္တယ္ လုိ႔ အခ်ဳိ႕သမုိင္းဆရာေတြက သုံး သပ္ၾကပါတယ္။ တိဘက္သမုိင္းဆရာ တာရာနာထ က သူ႕ရဲ႕ သမုိင္းက်မ္းထဲမွာ ကူရွန္ေခတ္ အတြင္းတုန္းက ၀ိဒူ အမည္ရွိ တဲ့ ျဗာဟၼဏတစ္ေယာက္ဟာ ပါဋလိပုတ္မွာ မဟာယာန က်မ္းစာေတြရဲ႕ မူပြားေပါင္း (၁၀၀၀) ကုိ ကူးယူးျဖန္႔ေ၀ေစခဲ့တယ္ လုိ႔ ေရးသားထားတယ္။ ၿပီးေတာ့ သူရေသန တုိင္းမွာ မဟာယန ဗုဒၶ၀ါဒ ထြန္းကားျပန္႔ပြားခဲ့ရတာ ဟာ အဓိကအားျဖင့္ ကုလိက ျဗာဟၼဏရဲ႕ ပံ့ပိုးကူညီမူေၾကာင့္ျဖစ္တယ္ လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ ျဗာဟၼဏ ညီေနာင္ႏွစ္ဦးျဖစ္တဲ့ သကၤရပတိနဲ႔ မုဒဂရ တုိ႔ဟာ မဟာယာန ဘုန္းႀကီး မဟာေဒ၀ရဲ႕ လမ္းညႊန္မူနဲ႔ ဗုဒၶ၀ါဒလမ္းစဥ္ လြတ္ေျမာက္မူကုိ ရွာေဖြခဲ့တယ္ လုိ႔လည္း ေတြ႕ရတယ္။ အႆေဃာသ ၊ အာရစတ၊ အာစရိယ ေဇတရိ၊ ရတန ၀ဇီရ၊ သကၤရာ နႏၵ၊ အာစရိယ သီလဗျဒာ၊ ဓမၼကိတၱိ စတဲ့ ပုဂၢဳိလ္ေတြဟာ ဗုဒၶ၀ါဒီ ေတြမဟုတ္ၾကပါ ဘူး။ ျဗာဟၼဏ၀ါဒီ ေတြသာ ျဖစ္တယ္။ အဲဒီ ပုဂၢိဳလ္ေတြဟာ မဟာယန၀ါဒ ယုတၱိေဗဒ ဖြံ႕ၿဖိဳးတုိးတက္ေအာင္ အမ်ားႀကီး အေထာက္အပံ့ျပဳခဲ့ၾကတယ္။ ရွီ၀ ၀ါဒီေတြဟာလည္း ဗုဒၶ၀ါဒ ကို အမ်ားႀကီး လႊမ္းမုိးခဲ့ေၾကာင္းေတြ႕ၾကရတယ္။ ဘာေၾကာင့္တုန္းဆုိေတာ့ တ႐ုတ္ ခရီးသြားရဟန္းေတာ္ ရႊင္က်န္ဟာ နာလႏၵာက ဗုဒၶ၀ါဒီ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေတြနဲ႔ ရွီ၀၀ါဒီ ရေသ့ ေတြဟာ ဘာမွ မကြာျခားသလုိဘဲ လုိ႔ ၾသရိႆ ျပည္နယ္က ဗုဒၶ၀ါဒီ ရဟန္းေတာ္ေတြ ရဲ႕ ေ၀ဖန္ေျပာၾကားမူကုိ ၾကားခဲ့ရေၾကာင္း သူ႕ရဲ႕ ခရီးသြားမွတ္တမ္း မွာ ေရးသားထားလုိ႔ျဖစ္တယ္။
မဟာယာန ဗုဒၶ၀ါဒရဲ႕ ပန္းတုိင္ဟာ ဘုရားေလာင္းျဖစ္တယ္။ မဟာယန ဘုန္းေတာ္ႀကီးေတြနဲ႔ လူ၀တ္ေၾကာင္ေတြဟာ ဘုရား ေလာင္း က်င့္စဥ္ကုိ ကြဲျပားျခားနားမူ မရွိဘဲက်င့္ႀကံႏုိင္ပါတယ္။ ရႊင္က်န္၊ ကာလဟဏနဲ႔ စစ-နာမ တုိ႔ဟာ ‘‘အိမ္ေထာင္သားေမြး’’ လုပ္တဲ့ မဟာယာန ဘုန္းေတာ္ႀကီးေတြကုိ အဲဒီ ေခတ္မွာ ေတြ႕ရွိရေၾကာင္းမွတ္တမ္းတင္ထားတယ္။ ဂ်ဳိရွီကေတာ့ အဲဒီ ဘုရား ေလာင္း၀ါဒ ဟာ အိမ္ေထာင္ျပဳတဲ့ ဘုန္းႀကီးဂုိဏ္းကုိ ျဖစ္ေပၚေစခဲ့ပုံ ရတယ္ လုိ႔ သုံးသပ္ပါတယ္။ မဟာယန ဗုဒၶ၀ါဒီေတြဟာ အေစာပုိင္းေခတ္ ဗုဒၶ၀ါဒမွာ လက္မခံခဲ့တဲ့ အေလ့အထေတြ၊ အယူ၀ါဒေတြကုိ စတင္လက္ခံက်င့္သုံးယူဆခဲ့ေၾကာင္း ေတြ႕ၾက ရတယ္။ အေစာပုိင္းေခတ္ ဗုဒၶ၀ါဒမွာ ပုဂၢိဳလ္ေရး ဆည္းကပ္ကုိးကြယ္မူေတြ၊ တန္ခုိးအစြမ္းနဲ႔ ဆုိင္တဲ့ ဘာသာေရး ပူေဇာ္ပြဲ အခမ္းနားေတြ၊ နတ္သား၊ နတ္သမီးေတြကုိ အေရးတႀကီးကုိးကြယ္မူေတြကုိ မေတြ႕ၾကရပါဘူး။ သုိ႔ေသာ္လည္း မဟာယာန ဗုဒၶ၀ါဒီေတြကေတာ့ ဒီလုိ အေလ့အထေတြကုိ ဗုဒၶ၀ါဒရဲ႕ အေရးႀကီးတဲ့ အခန္းက႑အျဖစ္ စတင္က်င့္သုံးခဲ့ၾကတယ္။ သူတုိ႔ဟာ ဗုဒၶ၀ါဒကုိ အႀကီးအက်ယ္ ေျပာင္းလဲပစ္လုိက္တယ္။ ဒီလုိ ေျပာင္းလဲက်င့္သုံးမူေတြက ဗုဒၶ၀ါဒကုိ သာမာန္လူေတြနဲ႔ ပုိၿပီးနီးစပ္သြားေစတယ္လုိ႔ ဆုိႏုိင္ေပမဲ့ ေခတ္ကာလ ရွည္ၾကာတဲ့အခါ ဒီက်င့္သုံးမူေတြက ဗုဒၶ၀ါဒရဲ႕ မူလသေဘာတရား၊ အယူအဆေတြနဲ႔ မူလအႏွစ္သာရေတြကုိ ေပ်ာက္ဆုံးသြားေစခဲ့ပါတယ္။
ေအဒီ (၈) ရာစုနဲ႔ (၉) ရာစုဟာ ဗုဒၶ၀ါဒ မွာ အေရးပါတဲ့ ရာစုႏွစ္ေတြျဖစ္ပါတယ္။ ဒီရာစုႏွစ္ေတြကစၿပီး ေနာက္ပုိင္းမွာ ဗုဒၶ၀ါဒ ဟာ အေျပာင္းလဲေတြ စတင္ ျဖစ္ေပၚခဲ့ေၾကာင္းေတြ႕ၾကရလုိ႔ျဖစ္တယ္။ မႏၱာန္ရြတ္ဖတ္မူေတြ၊ ဓါရဏီဓေလ့ေတြ၊ မုျဒာ အယူအဆ ေတြ၊ မ႑လ သေဘာတရားေတြနဲ႔ အျခား တႏၱရ ဓေလ့ထုံးတမ္းေတြကုိ အဲဒီေခတ္ မဟာယာန ဗုဒၶ၀ါဒမွာ စတင္လက္ခံက်င့္ သုံးခဲ့တာျဖစ္တယ္။ ေခတ္ကာလ ရွည္ၾကာလာတာနဲ႔ တႏၱရ ကုိးကြယ္မူ ဓေလ့ထုံးတမ္းေတြဟာ မဟာယာန ဗုဒၶ၀ါဒမွာ အေရး ပါတဲ့ အခန္းက႑ ျဖစ္လာခဲ့တယ္။ ၿပီးေတာ့ ဗုဒၶ၀ါဒ တစ္ခုလုံးကုိလည္း သိသာစြာ လႊမ္းမုိးခဲ့တယ္။ ဆုိခဲ့တဲ့ တႏၱရ၀ါဒ ဓေလ့ထုံး တမ္းေတြကုိ အဓိက အားျပဳလာတဲ့ မဟာယာန ဗုဒၶ၀ါဒ ဂုိဏ္းဟာ တႏၱရ မဟာယာန ဗုဒၶ၀ါဒ ဂုိဏ္းအျဖစ္ ထင္ရွားလာခဲ့တယ္။
အဲဒီ တႏၱရ၀ါဒ ဟာ ေႏွာင္းေခတ္မွာ ပၪၥလက္၀ါဒ၊ လိင္မူဆိုင္ရာကုိးကြယ္မူ ၀ါဒနဲ႔ တဆူတည္းေသာ ဘုရားသခင္၀ါဒ စသည္ျဖင့္ ကုိးကြယ္မူ ၀ါဒ ေတြ ေရာယွက္ပါ၀င္ခဲ့ေၾကာင္းလည္း ေတြ႕ၾကရတယ္။ အ႐ုိင္းဆန္တဲ့ က်င့္သုံးမူဓေလ့မ်ားစြာနဲ႔ စိတ္ကူးေပါက္ရာ အယူအဆေတြလည္း ဗုဒၶ၀ါဒ အတြင္း၀င္ေရာက္ခဲ့တယ္။ ဒီလုိ ဓေလ့၊ အယူေတြဟာ ဗုဒၶ၀ါဒတစ္ခုလုံးကုိ ထိခုိက္ေစခဲ့႐ုံတင္မက ဘူး ဗုဒၶ၀ါဒီ ရဟန္းသံဃာေတာ္ေတြရဲ႕ ၀ိနည္းစည္းကမ္းလုိက္နာမူကုိလည္း ဆုိးဆုိး၀ါး၀ါး ပ်က္ျပားေစခဲ့တယ္။ ဒါတင္မကဘူးအေစာပုိင္းေခတ္ ဗုဒၶ၀ါဒရဲ႕ မူလ သေဘာတရားနဲ႔ လုိက္နာက်င့္ႀကံမူေတြကုိလည္း အႀကီးအက်ယ္ ေျပာင္းလဲသြားေစခဲ့တယ္။
ပါလ မင္းဆက္ ေခတ္ကာလ အတြင္း အိႏၵိယႏုိင္ငံက ဗုဒၶ၀ါဒဟာ တႏၱရ၀ါဒ အျဖစ္ ေျပာင္းလဲသြားခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ တႏၱရ ဗုဒၶ၀ါဒကေန ထပ္မံၿပီး မႏၱရယာန ဗုဒၶ၀ါဒ ေပၚေပါက္ခဲ့တယ္။ အဲဒီ ေနာက္တစ္ခါတည္း ၀ဇီရ ယာန၊ သဟဇ ယာန၊ ကာလစၾကယာန ဗုဒၶ၀ါဒ စသည္ျဖင့္ ၀ါဒ အမ်ဳိးမ်ဳိး ျဖစ္ေပၚ လာခဲ့ၿပီး မူလ ဗုဒၶ၀ါဒ ကုိအားနည္းယုတ္ေလ်ာ့သြားေစခဲ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္မုိ႔ အဲ ဒီ ေခတ္ကာလ မွာ ဗုဒၶ၀ါဒဟာ ကုိးကြယ္သူ နည္းပါးလာခဲ့ၿပီး ျဗာဟၼဏ၀ါဒ ဟာ ထြန္းကားျပန္႔ပြားလာခဲ့တာျဖစ္တယ္။
တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ ဟိႏၵဴ၀ါဒ ကုိးကြယ္ပူေဇာ္မူ ဓေလ့ထုံးစံေတြဟာ ဗုဒၶ၀ါဒ မွာ အထူးအေရးပါထင္ရွားလာခဲ့တယ္။ ဒီ အခ်က္ဟာ မူလ ဗုဒၶ၀ါဒ ကုိ အားနည္းယုတ္ေလ်ာ့ေစခဲ့ၿပီး ဗုဒၶ၀ါဒ ေပ်ာက္ကြယ္ဖုိ႔ အတြက္ နိမိတ္ဆုိးျဖစ္ေစခဲ့ပါတယ္။ တႏၱရ ဗုဒၶ၀ါဒနဲ႔ ရွီ၀ ၀ါဒ၊ သာကတ တႏၱရ ၀ါဒ ေတြဟာ ထူးမျခားနား ျဖစ္လာခဲ့တယ္။ တႏၱရ ဗုဒၶ၀ါဒီ ေတြဟာ ဟိႏၵဴ၀ါဒီ ေတြလုိဘဲ ‘‘သာကတ ပီဌ’’ ေဒသ ေတြကုိ ျမင့္ျမတ္တဲ့ ေဒသေတြလုိ႔ လက္ခံလာခဲ့ၾကတယ္။ ၀ဇီရ ယာန ဗုဒၶ၀ါဒ ဟာ မူလ ဗုဒၶ၀ါဒ နဲ႔ ေျဖာင့္ ေျဖာင့္ႀကီး ကြဲျပားျခားနား သြားခဲ့ပါတယ္။ ဥပမာ ၀ဇီရ ယာန က်မ္းဂန္တစ္ခု မွာ လြတ္ေျမာက္မူကုိ ယခု မ်က္ေမွာက္ဘ၀ မွာ ဘဲ သံသရာရဲ႕ အကူညီနဲ႔ ရရွိႏုိင္ၿပီး အဲဒီ သံသရာ ဟာ နိဗၺာန္ ျဖစ္တယ္ လုိ႔ ေရးသားထားပါတယ္။ ၀ဇီရယာန မွာ ငါးပါး သီလရဲ႕ အခန္းက႑ မရွိေတာ့ပါဘူး။ ‘‘ပၪၥမကာရ’’ သေဘာတရားနဲ႔ ဘာသာေရးပူေဇာ္မူ အခမ္းအနား ငါးရပ္ ဟာ ငါးပါးသီလ ရဲ႕ ေနရာမွာ အစားထုိး၀င္ေရာက္ခဲ့ တယ္။ ၀ဇီရယာန ဟာ ‘‘မဟာသုခ’’ သေဘာတရားကုိ အေရးတႀကီး ေရွ႕တန္းတင္ထားၿပီး အဲဒီ မဟာသုခ ကုိ ေယာဂိနိ နဲ႔ ဘာသာေရး ဆုိင္ရာ ေပါင္းစပ္ျခင္းအားျဖင့္ ရရွိႏုိင္တယ္ လုိ႔ ဆုိထားပါတယ္။ ဂ်ိဴ ႐ွီ ရဲ႕ စကားနဲ႔ မွတ္ခ်က္ျပဳရ ရင္ေတာ့ အေစာပုိင္းေခတ္ ဗုဒၶ၀ါဒ ရဲ႕ အေၾကာင္းအက်ဳိးဆင္ျခင္မူ၊ သေဘာအမွန္အတုိင္း ထုိးထြင္းသိျမင္ျခင္းဆုိင္ ရာ ပြားမ်ားေလ့က်င့္မူ ေတြေပ်ာက္ကြယ္သြားခဲ့ၿပီး အယူးသီး တဲ့ ေမွာ္၊ ေပ်ာက္ေစ၀ါဒနဲ႔ လိင္၊ အာ႐ုံခံစားမူ လွ်ဳိ္၀ွက္ ဆန္းၾကယ္ တဲ့ ကိုးကြယ္မူ ၀ါဒ အျဖစ္ေျပာင္းလဲသြားခဲ့တယ္။ ဥပမာ အေစာပုိင္း ဗုဒၶ၀ါဒမွာ ရာဂ တရားကုိ အဆုိးဆုံး မီး အျဖစ္ေဟာၾကား ထားခဲ့ေပမဲ့ ၀ဇီရ ယာန ဗုဒၶ၀ါဒ ကေတာ့ အဆင့္ျမင့္တဲ့ ခ်မ္းသာေပ်ာ္ရႊင္မူ အျဖစ္လက္ခံယူဆ ထားပါတယ္။ အခ်ဳပ္ေျပာရရင္ ေတာ့ မဟာယာန ဗုဒၶ၀ါဒီေတြဟာ ဗုဒၶ၀ါဒကုိ လူႀကိဳက္မ်ားေစဖုိ႔အတြက္ အေစာပုိင္းေခတ္ ဗုဒၶ၀ါဒ မွာ လုံး၀ လက္မခံခဲ့တဲ့ က်င့္သုံးမူေတြကုိ စတင္လက္ခံ က်င့္သုံးခဲ့ၾကတယ္။
ဗုဒၶ၀ါဒအတြင္းမွာ ဟိႏၵဴ ၀ါဒ ကုိးကြယ္ပူေဇာ္မူ ဓေလ့ေတြကုိ လက္ခံက်င့္သုံးျခင္းနဲ႔ ၀ဇီရယာန ဗုဒၶ၀ါဒီေတြရဲ႕ တလြဲက်င့္သုံးမူ၊ ကုိးကြယ္ပူေဇာ္မူေတြဟာ အေစာပိုင္းေခတ္ ဗုဒၶ၀ါဒက ဦးတည္ခဲ့တဲ့ ဘာသာေရး ပန္းတုိင္ေတြ ေပ်ာက္ဆုံးေစခဲ့ၿပီး ဒီအခ်က္ေတြ ဟာ အိႏၵိယ ႏုိင္ငံမွာ ဗုဒၶ၀ါဒ က်ဆုံးေစခဲ့တဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြထဲက တစ္ခုေသာ အေၾကာင္းရင္းျဖစ္ေစခဲ့တယ္။
-ဆက္ရန္-
ဘိကၡဳ ေကသရ
ref: The Rise and Decline of Buddhism in India
by Kanai Lal Hazra

အိႏၵိယႏုိင္ငံ ဗုဒၶ၀ါဒ ကြယ္ေပ်ာက္ျခင္း ... ၄
================================
ျဗာဟၼဏ ေတြရဲ႕ ဗုဒၶ၀ါဒ အေပၚရန္လုိ အမုန္းထားမူ ဟာလည္း အိႏၵိယမွာဗုဒၶ၀ါဒကြယ္ေပ်ာက္ျခင္းရဲ႕ အေၾကာင္းရင္းတစ္ခု ျဖစ္တယ္။ ေႏွာင္းေခတ္ ျဗာဟၼဏ၀ါဒမွာ ဗုဒၶကုိ အ၀တာရ ကုိယ္ပြားဘုရား တစ္ဆူအျဖစ္ လက္ခံခဲ့တာ မွန္ေပမဲ့ ျဗာဟၼဏေတြ ဟာဗုဒၶ၀ါဒီေတြကုိရင္းႏွီးေဖာ္ေရြခဲ့တယ္၊ ႏွစ္သက္ခဲ့ တယ္ဆုိတဲ့ လကၡဏာမ်ဳိးကုိေတာ့ မေတြ႕ၾကရဘူး။ သူတုိ႔ဟာ ဗုဒၶ၀ါဒီ ေတြကုိ အၿမဲလုိလုိ ရန္ရွာ အမုန္းထားခဲ့ေၾကာင္းသာေတြ႕ၾကရတယ္။ ဗုဒၶျမတ္စြာ သက္ရွိထင္ရွား ရွိစဥ္ကာလ ကတည္းက စၿပီး သူတုိ႔ဟာ ဗုဒၶျမတ္စြာ နဲ႔ ဗုဒၶ၀ါဒ ကိုဆုိးဆုိး၀ါး၀ါး အမုန္းထားၾကေၾကာင္းက်မ္းဂန္မွတ္တမ္းေတြမွာ ေတြ႕ၾကရတယ္။
ခုဒၵကနိကာယ္ မွာ ကာသိဘာရဒြါဇ ျဗာဟၼဏဟာ ဗုဒၶကုိ မေခ်မငံ ဆက္ဆံေၾကာင္းေတြ႕ရတယ္။ အဂၢိက ဘာရဒြါဇ ျဗာဟၼဏက ေတာ့ ဗုဒၶျမတ္စြာကုိ ‘‘ဇာတ္နိမ့္’’ လုိ႔ ႏွိမ့္ခ် ေခၚေ၀ၚေၾကာင္းလည္း ေတြ႕ရပါတယ္။ သံယုတၱနိကာယ္မွာေတာ့ ျဗာဟၼဏရြာ ဟာ ဗုဒၶျမတ္စြာကုိ ဆြမ္း တစ္ေစ့မွ မေလာင္းလွဴဘူး လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ ဒီဃနိကာယ္ မွာ ေသာဏဒ႑ ျဗာဟၼဏဟာ သူ႕ရဲ႕ ျဗာဟၼဏ အသုိင္း၀ုိင္းက သူ႔ကုိ ျပစ္တင္ ကဲ့ရဲ႕မွာ စုိးရိမ္တဲ့အတြက္ ဗုဒၶျမတ္စြာကုိ ဖူးေတြ႕ဖုိ႔ တုံ႔ဆုိင္းခဲ့ရေၾကာင္း မွတ္တမ္းတင္ထားတယ္။ ရွင္ေမာဂၢလာန္ ဟာ တိတၳိေတြ သုိ႔မဟုတ္ရင္ ျဗာဟၼဏ၀ါဒီေတြရဲ႕ သတ္ျဖတ္တာကုိ ခံခဲ့ရေၾကာင္း ဓမၼပဒ အ႒ကထာမွာေရးသားထားတယ္။
ေဂါတမီပုၾတ သာတကရာနီ ဘုရင္ဟာ ဗုဒၶ၀ါဒီေတြကုိ ဆန္႔က်င္ႏွိမ္နင္းဖုိ႔ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ေၾကာင္းေတြ႕ရတယ္။ ဒီ ဘုရင္ဟာ အၿမဲတမ္း သူ႕ကုိယ္သူ အတုမရွိ ျဗာဟၼဏလုိ႔ ဆုိေလ့ရွိၿပီး ခတၱိယေတြရဲ႕ မာနကုိ ႏွိမ္ ခ်ဴိးခဲ့႐ုံမွ် မကဘူး ဇာတ္ေရာေႏွာမူကိုလည္း တားျမစ္ ပိတ္ပင္ ခဲ့တယ္။ ရႊင္က်န္ဟာ သူ႕ရဲ႕မွတ္တမ္းထဲမွာ သာတ၀ါဟန ဘုရင္တပါးဟာ ဗုဒၶ၀ါဒ က်မ္းတတ္ ရဟန္းေတာ္ တပါး ျဖစ္တဲ့ နာဂဇုန ကုိ သတ္ခဲ့တယ္ လုိ႔ ေရးသားထားတယ္။ အဲဒီ သတ္ခဲ့တဲ့ ဘုရင္ဟာ ေဂါတမီပုၾတာ ဘုရင္ျဖစ္ေၾကာင္း ဂ်ဳိရွိက ထုတ္ေဖာ္ေရးသားၿပီးျဖစ္တယ္။ ရာမာယဏဇာတ္ထဲက အေယာဓယ က႑မွာ ဗုဒၶကုိ ဘုရားမဲ့ ၀ါဒီ အျဖစ္ ေရးသားထား တယ္။ ရာဂ်န၀ါလ္က် က်မ္းမွာ ေတာ့ အ၀ါေရာင္ သကၤန္းကုိ ၀တ္ဆင္ထားတဲ့ ဗုဒၶ၀ါဒီ ရဟန္းတစ္ပါးကုိ ျမင္ေတြ႕ရျခင္းဟာ အိပ္မက္ထဲ မွာ ျမင္ေတြ႕ရင္ေတာင္ မေကာင္းတဲ့ အတိတ္ နိမိတ္ျဖစ္ၿပီး ေ၀းေ၀းေရွာင္ျခင္းဟာ အေကာင္းဆုံးျဖစ္တယ္ လုိ႔ ဆုိ ထားပါတယ္။ ျဗာဟၼဏာရာဒိယ ပုရာဏ္က်မ္းမွာေတာ့ ျဗာဟၼဏ တစ္ေယာက္ဟာ ေဘးအႏၱာရာယ္နဲ႔ ႀကဳံေတြ႕လုိ႔ ဗုဒၶဘာသာ ၀င္တစ္ဦးရဲ႕ အိမ္အတြင္း၀င္ေရာက္မိရင္ေတာင္ အျပစ္ႀကီးတစ္ခု က်ဴးလြန္မိတာ ျဖစ္တယ္ လုိ႔ ဆုိထားတယ္။ အဂၢိပုရာဏ္ က်မ္းကေတာ့ သုေဒၶါဒန ဘုရင္ရဲ႕သားဟာ နတ္ဆုိးေတြရဲ႕ လွည့္ျဖားမူေၾကာင့္ ဘုရားျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစားခဲ့တယ္ လုိ႔ ေျပာထား တယ္။ သြားက ျဖဴျဖဴ၊ မ်က္လႊခ်ထားလ်က္၊ ဦးျပည္း သကၤန္းအနီေရာင္နဲ႔ ဇာတ္နိမ့္ေတြဟာ သူတုိ႔ဘာသာေရး အမူေတြကုိ ေဆာက္ရြက္ေလ့ရွိတယ္ လုိ႔ ၀ါယု ပုရာဏ္က်မ္းကေတာ့ ဗုဒၶ၀ါဒီ ရဟန္းေတြကုိ ႏွိမ့္ခ်ေရးသားထားတယ္။ ဗိရွႏုိး ပုရာဏ္က်မ္း မွာ ဗုဒၶ ဟာ အႀကီးအက်ယ္ေသြးေဆာင္ျဖားေယာင္းသူျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ မဟာေမာဟ လုိ႔အမည္ထင္ရွားတယ္။ သူဟာ နတ္ဆုိးေတြကုိ လွည့္ျဖားၿပီး အဟိ ံသ၀ါဒနဲ႔ နိဗၺာန္ သေဘာတရားေတြကုိ သင္ၾကားခဲ့တယ္။ လူေတြကုိ ေ၀ဒ က်င့္၀တ္ေတြနဲ႔ ေ၀ဒ ဘာသာ တရားကေန ကင္းကြာေအာင္ လုပ္ခဲ့တယ္။