အေသာကမင္းႀကီး ေႏွာင္းေခတ္ ေရွးေဟာင္းသက္ေသမ်ား ၃

အႏၶရမင္းဆက္မ်ား
==============
အႏၶရမင္းဆက္ေတြကုိ ေခတ္ကာလ ႏွစ္ပုိင္းခဲြျခား ထားတယ္။ ပထမေခတ္ ဟာ ေဒကန္ ကၽြန္းဆြယ္မွာ အုပ္စုိးခဲ့တဲ့ေခတ္ျဖစ္ၿပီး ဒုတိယေခတ္ကေတာ့ ဗဟုိၾသဇာအာဏာ က်ဆင္းသြားခ်ိန္ ေဒသအသီးသီးမွာမင္းၿပိဳင္ေတြ ေပၚထြန္းလာခဲ့ေခတ္ျဖစ္တယ္။
ဘီစီ (၂၀၀) ေလာက္မွာ ေမာရိယမင္းဆက္ရဲ႕ အရွိန္အ၀ါက်ဆင္း သြားတဲ့အခါ ေဒကန္ကၽြန္း ဆြယ္ အေနာက္ပုိင္းမွာ အေျခစုိက္ တဲ့ သာတ၀ါဟန မင္းဆက္ ဟာ ၾသဇာအာဏာ တက္လာခဲ့တယ္။ သူတုိ႔ရဲ႕ၾသဇာအာ ဏာဟာ ေအဒီ (၃) စုထိ လႊမ္းမုိးႏုိင္ခဲ့ၿပီး ဒကၡိဏပထ ေတာင္ပုိင္း ကုန္သြယ္လမ္းေၾကာင္း ရဲ႕အဆုံးျဖစ္တဲ့ ပုိက္ထုိင္ (ပရထိဌာန) မွာ ဗဟုိျပဳခဲ့တယ္။ သူတုိ႔ဟာ မူလက ေျမာက္ဘက္ပုိင္းမွာရွိတဲ့ နာဆစ္ခ္ နဲ႔ အေကာလာ ေဒသကေန ေရႊ႕ေျပာင္းလာခဲ့ပုံရ တယ္။ ေအဒီ(၂) ရာစုကုိေရာက္တဲ့အခါ သူတုိ႔ရဲ႕ ၾသဇာအာဏာဟာ အေတာက္ပဆုံးျဖစ္ခဲ့ၿပီး ႔ ေတာင္ပုိင္းၾကားမွာ သဘာ၀အတားဆီးႀကီး တစ္ခုျဖစ္ေနတဲ့ ၀ိႏၶယေတာင္တန္းနဲ႔ နာမဒါ ျမစ္အထိေအာင္ က်ယ္ျပန္႔တဲ့ေဒသႀကီးတစ္ခုလုံးကုိ စုိးမုိးထားႏုိင္ခဲ့တယ္။ ၾသဇာအာဏာ အတက္ဆုံးအခ်ိန္မွာ နာမဒါျမစ္ရဲ႕ ေျမာက္ဘက္ထိေအာင္အာဏာစက္ ျဖန္႔က်က္ ထားႏုိင္ခဲ့တယ္။ သူတုိ႔ရဲ႕ ၿမိဳ႕ေတာ္ဟာ ခရစ္ရွဏာ ျမစ္ကမ္းအနီး အေရွ႕ဘက္ပင္ လယ္ကမ္း႐ုိးတန္းေပၚမွာရွိတဲ့ ဓါညကဋက ျဖစ္တယ္။
အစဥ္အလာ သမုိင္းေတြအရ သာတ၀ါဟန မင္းဆက္ဟာ ႏွစ္ေပါင္း (၄၅၀) ၾကာေအာင္အုပ္စုိးခဲ့ၿပီး မင္းဆက္ေပါင္း (၃၀) ရွိခဲ့တယ္ လုိ႔ဆုိတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ ဒီဘုရင္ေတြရဲ႕အမည္ေတြဟာ ေဆြစဥ္မ်ဳိးဆက္ထဲ ကဦးစီးပုဂၢဳိလ္ေတြ ရဲ႕အမည္ေတြ သာျဖစ္တယ္။ ပုိၿပီး တိတိက်က်ေျပာရရင္ သာတ၀ါဟန မင္းဆက္ဟာ မင္းဆက္ေပါင္း (၁၇) ဆက္ကေန (၁၉) ဆက္ထိရွိခဲ့ၿပီး ခန္႔မွန္းေခ် ႏွစ္ေပါင္း (၃၀၀) ေလာက္ စုိးမုိးခဲ့တယ္ လုိ႔ ေျပာရမွာျဖစ္တယ္။ ေအဒီ (၃) ရာစုေရာက္တဲ့အခါ သာတ၀ါဟန မင္းဆက္ၾသဇာ ယုတ္ေလ်ာ့ သြားၿပီး ေဒသအသီးသီးမွာ ေဒသခံ ဘုရင္ငယ္ေတြဟာ ေဒကန္ေဒသမွာ သူတလူ၊ ငါတမင္း အုပ္းစုိးခဲ့ၾကတယ္။ အဲဒီ ေခတ္ကာလအတြင္း မွာဘဲ ေဂါဒါ၀တီျမစ္ေအာက္ပုိင္းေဒသမွာ ဣကရွ၀ါကု မင္းဆက္ တည္ေထာင္ခဲ့ၿပီး အဲဒီ မင္းဆက္ဟာ ဗုဒၶ၀ါဒကုိ အခုိင္အမာ ေထာက္ပံ့ခဲ့တဲ့ မင္းဆက္ျဖစ္တယ္။ ေအဒီ (၄)ရာစုေရာက္တဲ့ အခါ ဂုပတ မင္းဆက္ ဟာ အိႏၵိယတစ္ႏုိင္ငံလုံးကုိ စုစည္း အုပ္ခ်ဳပ္ႏုိင္ခဲ့ တယ္။
ေဒကန္ေဒသမွာ ဗုဒၶသာသနာရဲ႕ ထူးျခားခ်က္တစ္ခုတစ္ခုက ဘုရားေက်ာင္း လုိဏ္ဂူေတြျဖစ္တယ္။ အထူးသျဖင့္ အေနာက္ ဘက္ ပင္လယ္ ကမ္း႐ုိးတန္းက ဂတ္စ္ ေတာင္တန္း တစ္ေလွ်ာက္ မွာ ေတြ႕ရတယ္။ အိႏၵိယတစ္ႏုိင္ငံလုံးမွာလုိဏ္ဂူ ဘုရားေက်ာင္းေပါင္း (၁၂၀၀) ေလာက္ ေတြ႕ရွိခဲ့ၿပီးျဖစ္တယ္။ အဲဒီအထဲမွာ (၇၅) ရာႏႈန္းဟာ ဗုဒၶဘာသာ လုိဏ္ဂူ ဘုရားေက်ာင္းေတြျဖစ္ၿပီး အေစာဆုံး ဘီစီ (၁) ရာစုနဲ႔ (၂) ရာစု ေခတ္အတြင္းက ေဖာက္ထြင္းတည္ေဆာက္ခဲ့ၾကတာျဖစ္တယ္။ အဲဒီ ေနာက္ပုိင္းရာစုႏွစ္အနည္းငယ္အတြင္းမွာ ဒီလုိလုိဏ္ဂူဘုရားေက်ာင္း ေဆာက္လုပ္ျခင္းဓေလ့ ဟာ အိႏၵိယႏုိင္ငံ မွာအတြင္က်ယ္ဆုံးေခတ္ အခါတစ္ရပ္ျဖစ္ေပၚခဲ့ပါ တယ္။
ေဒကန္ေဒသအတြင္းက ေနရာအႏွံ႔ အျပားမွာ ေက်ာက္သားေတာင္ ကတုံးေတြ ေတြ႕ၾကရတယ္။ သစ္၀ါးမရွိတဲ့ ေဒသ ျဖစ္လုိ႔ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းေတြ ကုိေက်ာက္သားေတာင္ေစာင္းေတြမွာေဖာက္ထြင္းတည္ေဆာက္ခဲ့ၾကတာျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္မုိ႔ ဒီေဒသ မွာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းေတြနဲ႔ ဘုရားေစတီေတြကုိ အိႏၵိယႏုိင္ငံက အျခားေဒသေတြမွာလုိ႔ ေျမျပန္႔မွာ မေဆာက္လုပ္ဘဲ ေက်ာက္ ဂူေတြထဲမွာထုဆစ္ေဆာက္ လုပ္ခဲ့တယ္။ အဲဒီေက်ာက္ဂူေတြဟာ ေက်ာက္သားျဖစ္တဲ့အတြက္ ႏွစ္ကာလရွည္ၾကာတဲ့ တုိင္ေအာင္ မပ်က္စီးဘဲ က်န္ရွိေနၾကလုိ႔ အဲဒီကအေထာက္ထားေတြက တဆင့္ ေရွးေခတ္ အိႏၵိယႏုိင္ငံက ဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းေတြရဲ႕ ေနထုိင္မူ ဘ၀ အေတာ္မ်ားမ်ားကုိ ခန္႔မွန္းသိရွိၾကရတယ္။ အဲဒီ လုိဏ္ဂူ ဘုရားေက်ာင္းေတြထဲက အထင္ရွားဆုံး ဂူဘုရားေက်ာင္းေတြကေတာ့ အဂ်န္တာ၊ ဘာဂ်ာ၊ ကရလီ နဲ႔ အီလုိရာ ဂူေက်ာင္းေတြျဖစ္တယ္။ အဲဒီ ဂူေက်ာင္း ေတြမွာ ဂူ အမ်ဳိးအစား ႏွစ္မ်ဳိး ကုိေတြ႕ၾကရတယ္။ ပထမ ဂူမ်ဳိးဟာ ေစတီေတာ္တစ္ဆူ ပါ၀င္ၿပီး ဘုရားရွိခုိးပူေဇာ္ရာ ခန္းမဂူ ေက်ာင္းေဆာင္ျဖစ္တယ္။ ဒုတိယ ဂူ အမ်ဳိးအစားကေတာ့ ရဟန္းေတာ္ေတြ ေနထုိင္ရာ ေနရာျဖစ္တယ္။
ဘုရားရွိခုိးပူေဇာ္ရာ ဂူေက်ာင္းကုိေတာ့ ေစတိယဃရ လုိ႔ေခၚၿပီး ေက်ာက္သား ေစတီေတာ္ေတြတည္ရွိတယ္။ အဲဒီေစတီေတာ္ေတြ ဟာ ေျမေပၚမွာတည္ထားတဲ့ ေစတီေတာ္ေတြထက္ေတာ့ ဉာဏ္ေတာ္နိမ့္ၿပီး လုံးပတ္ေသးတယ္။ ရဟန္းေတာ္ေတြ သီတင္းသုံး ေနထုိင္တဲ့ အခန္းေတြဟာ အမ်ားအားျဖင့္ ႀကီးမားတဲ့ ေလးေထာင့္ ခန္းမႀကီးရဲ႕ ပတ္ပတ္လည္ မွာရွိၾကတယ္။ အခန္းတစ္ခန္း စီဟာ ရဟန္းေတာ္တစ္ပါး၊ ႏွစ္ပါး ေန ထုိင္ႏုိင္တဲ့ပမာဏရွိၿပီး အခန္းေတြကုိ ခန္းမႀကီးရဲ႕ မ်က္ႏွာစာ သုံးဖက္ နံရံေတြမွာ ေတြ႕ ႏုိင္ပါတယ္။ အီလုိရာ ဂူေက်ာင္းက အလြန္ႀကီးမား တဲ့ ေက်ာင္းေဆာင္ႀကီးကေတာ့ အထပ္သုံးထပ္ ပါ၀င္ၿပီး ရဟန္းေတာ္ေတြ ေနထုိင္ႏုိင္တဲ့ ဂူေပါင္း တစ္ရာ ေက်ာ္ရွိပါတယ္။ အလယ္က ခန္းမေက်ာင္းေဆာင္ႀကီးကုိေတာ့ ဥပါသ္ျပဳရာ ခန္းမ အျဖစ္အသုံး ျပဳခဲ့ၾကတယ္။ ေစတိယဃရ ဂူေက်ာင္းေဆာင္က တုိင္လုံးေတြနဲ႔ ၀င္ေပါက္ေတြကုိ အမ်ားအားျဖင့္ အလွပ အႏုလက္ရာေတြနဲ႔ မႊမ္းမံျခယ္သထားေပမဲ့ ရဟန္းေတာ္ေတြေနတဲ့ ၀ိဟာရ အခန္းေတြကုိ ဘာမွျခယ္သမထားဘူး။ သုိ႔ေသာ္လည္း အဂ်န္တာဂူ နဲ႔ အီလုိရာ ဂူ က ၀ိဟာရ ဂူေက်ာင္းေဆာင္ေတြမွာေတာ့ အႏုလက္ရာေတြနဲ႔မႊမ္းမံ ထားတာ ေတြ႕ၾကရတယ္။ အထူးသျဖင့္ အဂ်န္တာဂူေက်ာင္း က နံရံေဆးေရး ပန္းခ်ီလက္ရာေတြဟာ အထူးေက်ာ္ေဇာ ထင္ရွားပါတယ္။
နာဆစ္ခ္ ၿမိဳ႕ဟာ အဂ်န္တာနဲ႔ အီလုိရာ ဂူေက်ာင္းေဆာင္ရွိရာေဒသရဲ႕ အေနာက္ဘက္မွာ တည္ရွိတယ္။ အဲဒီ ၿမိဳ႕ရဲ႕ အျပင္ဘက္ ေတာင္ေစာင္း အလယ္ဆင္ေျခေလ်ာေနရာ မွာ လိုဏ္ဂူဘုရားေက်ာင္းေတြ ကုိ ေတြ႕ရွိခဲ့ၾကတယ္။ ဂူ ဘုရားေက်ာင္းေပါင္း (၂၃) ဂူ ကုိ ေတြ႕ရွိခဲ့ရၿပီး အေစာဆုံး ဘီစီ (၂) ရာစု က ေဖာက္ထြင္းတည္ေဆာက္ခဲ့ေၾကာင္းသိရတယ္။ ဂူ နံပါတ္ (၁၄) က ေက်ာက္ စာမွာ ကဏွ မင္းႀကီးလက္ထက္ နာဆစ္ခ္ၿမိဳ႕မွာ ေနထုိင္တဲ့ နန္းေတာ္အရာရွိ အႀကီးကဲတစ္ဦးက ဦးစီးေဆာက္လုပ္ခဲ့တယ္ လုိ႔ ေရးထုိးထားပါတယ္။ အဲဒီ မင္ႀကီးဟာ အႏၶရမင္းဆက္ရဲ႕ ဒုတိယေျမာက္ဘုရင္ ကရစ္ရွဏ မင္းႀကီးျဖစ္ၿပီး သူဟာ သာတ၀ါဟန မင္းဆက္ရဲ႕ ပထမဆုံးဘုရင္ သိမုက မင္းရဲ႕ ညီေတာ္ျဖစ္တယ္။ ဒီအခ်က္သာ မွန္ကန္ခဲ့ရင္ အဲဒီ လုိဏ္ဂူ ဘုရားေက်ာင္းဟာ ဘီစီ (၂) ရာစု ပထမတစ္၀က္ ကာလအတြင္းမွာ တည္ေဆာက္ခဲ့တာလုိ႔ ဆုိရမွာျဖစ္တယ္။ ဂူနံပါတ္ (၁၃) မွာ ေရးထုိးထားတဲ့ အကၡရာ ပုံစံေတြကလည္း ဘီစီ (၂) ရာစုႏွစ္ကာလ ကုိညႊန္းဆုိေနတယ္။ အဲဒီ ေက်ာက္စာ အရ ဂူဘုရားေက်ာင္းအတြက္ အလွဴေငြ ေတြကုိ ဓံဗိက ေက်းရြာက စုေဆာင္းလွဴဒါန္းခဲ့ေၾကာင္းသိရပါတယ္။
ဒီလုိ ဗုဒၶဘာသာနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ လွဴဒါန္းမူေတြေတြ႕ၾကရေပမဲ့ အႏၶရမင္းဆက္ ဘုရင္ေတြ အဓိက ကုိးကြယ္ေထာက္ပံ့ခဲ့ၾကတာ ဟာ ျဗာဟၼဏ ၀ါဒသာျဖစ္တယ္။ ဒါဟာ အစဥ္လာ အားျဖင့္ ျမင္းယဇ္ပူေဇာ္ျခင္းဓေလ့နဲ႔ အျခား ျဗာဟၼဏ၀ါဒ ကုိးကြယ္ပူေဇာ္မူ ဓေလ့ထုံးစံေတြဟာ အုပ္ခ်ဳပ္သူ လူတန္းစားေတြအတြက္ ဂုဏ္တစ္ခုအေနနဲ႔ လုပ္ေလ့လုပ္ထ ရွိခဲ့တဲ့ အခ်က္ေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ေအဒီ (၁) သုိ႔မဟုတ္ (၂) ရာစုမွာ သကမင္းဆက္က ကရွဟရာတဘုရင္ ဟာ နာဆစ္ခ္ၿမိဳ႕ကုိ တုိက္ခုိက္သိမ္းပိုက္ခဲ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဂူ နံပါတ္ (၈) မွာ ကရွဟရာတဘုရင္ရဲ႕ ဘုရင္ခံျဖစ္တဲ့ ဥရွ၀ဒါတ ဟာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ေတြအတြက္ ေငြေၾကးနဲ႔ လယ္ေျမ ေတြကုိ ပူေဇာ္လွဴဒါန္းေၾကာင္း မွတ္တမ္းေရးထုိးထားတာ ကုိ ေတြ႕ရွိရတယ္။ ဥရွ၀ဒါတ ရဲ႕ အမည္ကုိ ကာရလီက လုိဏ္ဂူ ဘုရားေက်ာင္းတစ္ခုမွာ လည္းေတြ႕ရွိရတယ္။ ဂူ နံပါတ္ (၈) နဲ႔ (၁ရ) မွာ အျခား သက လူမ်ိဳး ေတြရဲ႕ အလွဴမွတ္တမ္းေတြကုိ လည္း ေတြ႕ရွိၾကရတယ္။
ေအဒီ (၃) ရာစုရဲ႕ အစပုိင္းေရာက္တဲ့အခါ သာတ၀ါဟန မင္းေတြဟာ နာဆစ္ခ္ ၿမိဳ႕ကုိ ျပန္လည္ သိမ္းပုိက္ႏုိ္င္ခဲ့တယ္။ ဂူ နံ ပါတ္ (၃) က ေက်ာက္စာ အရ ေဂါတမီပုၾတ သီရိ သာတ က႐ုဏီ ဘုရင္ဟာ ကရွဟရာတ ဘုရင္ကုိ ေခ်မႈန္း အႏုိင္ယူခဲ့ၿပီး ဂရိ လူမ်ဳိးေတြ၊ သက လူမ်ဳိးေတြနဲ႔ ပလႅ၀ လူမ်ဳိးေတြကုိ ႏွိမ္နင္းႏုိင္ခဲ့လုိ႔ က်ယ္ျပန္႔တဲ့ တုိင္းႏုိင္ငံႀကီး ကုိ ထူေထာင္ႏုိင္ခဲ့တယ္ လုိ႔ သိရပါတယ္။ ဒီ ဘုရင္မင္းႀကီး ရဲ႕ အမည္ကုိ အဲဒီ ဂူ နံပါတ္ (၃) မွာ ဘဲ ဂူေတြနဲ႔ လယ္ေျမေတြရဲ႕ အလွဴရွင္ အျဖစ္ ႏွစ္ႀကိမ္ ေတြ႕ရွိရပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ သာတ၀ါဟန ဘုရင္တစ္ပါးျဖစ္တဲ့ သီရိ ပုလုမာရီ မင္းကုိ လည္း ဂူ နံပါတ္ (၃) က အလွဴရွင္ မွတ္တမ္းစာရင္းတစ္ခု မွာေတြ႕ရတယ္။ နံပါတ္ (၃) ဂူ က ေနာက္ထပ္ အလွဴမွတ္တမ္းေက်ာက္စာ တစ္ခုမွာ ေဂါတမီ ပုၾတ ဘုရင္ ရဲ႕ မိဘုရားေခါင္ႀကီး ဟာ ဒီဂူေက်ာင္းေဆာင္ကုိ ဘဒါ၀နိယဂုိဏ္းသံဃာေတာ္ေတြ အားလွဴဒါန္း
ခဲ့ေၾကာင္းေတြ႕ ရတယ္။ ဂူ နံပါတ္ (၆)၊ (၁၀)၊ (၁၅) အပါ၀င္ ဂူေက်ာင္း အခ်ဳိ႕က ေက်ာက္စာမွတ္တမ္းေတြမွာေတာ့ ဒီ ဂူေက်ာင္းေတြကုိ အရပ္ေလးမ်က္ႏွာကသံဃာ အားလုံးအားလွဴဒါန္းေၾကာင္း ေရးထုိးထားတာ
ေတြ႕ၾကရတယ္။ အျခား ဂူေက်ာင္းေဆာင္ေတြကုိေတာ့ ဘယ္ဂုိဏ္း သံဃာေတာ္ ေတြကုိ လွဴဒါန္းခဲ့ေၾကာင္း မသိၾကရဘူး။ ဂူ နံပါတ္ (၁၇) မွာ မဟာယာန ဗုဒၶ၀ါဒ ဂုိဏ္းက ကိုးကြယ္ေလ့ရွိတဲ့ဆင္းတုေတာ္တစ္ဆူ ကုိ ေတြ႕ၾကရၿပီး ေႏွာင္းေခတ္ေရာက္မွ ထားရွိကုိးကြယ္တာ ျဖစ္တယ္ လုိ႔ ယူဆရပါတယ္။
ေစာေစာ က ေျပာခဲ့တဲ့ ဘဒါ၀နိယ သံဃာဂုိဏ္း အမည္ကုိ ဘုံေဘၿမိဳ႕နားမွာ ေတြ႕ရွိခဲ့တဲ့ လုိဏ္ဂူ ဘုရားေက်ာင္းေဆာင္ေပါင္း (၁၀၉) ေဆာင္ရွိတဲ့ ကေဏွရီ ဂူ ဘုရားေက်ာင္းမွာလည္း ေတြ႕ရွိရပါတယ္။
အဲဒီ ဂူေက်ာင္းေဆာင္ေတြရဲ႕ အလယ္က ႀကီးမား က်ယ္ျပန္႔ တဲ့ ဂူေက်ာင္းေဆာင္ဟာ ေစတီ ခန္းမျဖစ္ၿပီး အဲဒီ ခန္းမႀကီးကို ဘဒါ၀နိယ ဂုိဏ္းေခါင္းေဆာင္ ရဟန္းေတာ္ေတြအတြက္ ေအဒီ (၂) ရာစု အကုန္ သာတ၀ါဟန မင္းဆက္ ေႏွာင္းပုိင္းက ဘုရင္တစ္ပါးျဖစ္တဲ့ နာမည္ေက်ာ္ ရာဇညသီရိမင္းႀကီး က လွဴ ဒါန္းခဲ့ေၾကာင္း သိရတယ္။ ကေဏွရီက အျခား ဂူေက်ာင္းေဆာင္ေတြကုိ ေတာ့ ေအဒီ (၂) ရာစုနဲ႔ (၈) ရာစု အတြင္းမွာ ေဖာက္ ထြင္း ေဆာက္လုပ္ခဲ့တာ ျဖစ္တယ္။ ဂူေက်ာင္း နံပါတ္ (၇၀) ဟာလည္း ဘဒါ၀နိယ ဂုိဏ္းသံဃာေတာ္ေတြ အတြက္ လွဴဒါန္းခဲ့ ျခင္းျဖစ္ၿပီး ဂူ နံပါတ္ (၁၂၊ ၄၈၊ ၇၇၊ ၈၁) တုိ႔ကုိေတာ့ သံဃာေတာ္ အားလုံးကုိ လွဴဒါန္းခဲ့ေၾကာင္း သိရပါတယ္။
ကာရလီ က ဂူ ဘုရားေက်ာင္းေတြကေတာ့ ဘုံေဘ - ပူးနား ေမာ္ေတာ္ကားလမ္းမႀကီးေဘးက ေတာင္းေစာင္းမွာ ရွိတယ္။
ဒီဂူေက်ာင္းေတြရဲ႕ သက္တမ္းဟာလည္း နာဆစ္ခ္ၿမိဳ႕က ဂူေက်ာင္းေတြရဲ႕သက္တမ္းနဲ႔ ေခတ္ကာလ အတူတူေလာက္က ျဖစ္တယ္။ လုိဏ္ဂူရဲ႕ အလယ္ဗဟုိမွာ ေစတီေတာ္တစ္ဆူနဲ႔ ႀကီးမားတဲ့ ေစတီခန္းမႀကီးရွိၿပီး အက်ယ္ ၁၃.၈၇ မီတာ နဲ႔ အလ်ား ၃၇.၈၇ မီတာရွိ တယ္။ ဒီ လုိဏ္ဂူ ခန္းမႀကီးဟာ အိႏၵိယမွာ ေတြ႕ရသမွ် ေစတီဂူခန္းမေတြထဲမွာ အႀကီးမားဆုံးျဖစ္တယ္။ အဲဒီ ခမ္းနား တဲ့ ဂူေက်ာင္းႀကီးကုိ ေအဒီ (၁) ရာစုႏွစ္အစ မွာ ေဖာက္ထြင္းေဆာက္လုပ္ခဲ့ၿပီး သူေဌးတစ္ဦးက လွဴဒါန္းခဲ့ေၾကာင္း သိရတယ္။ သုိ႔ေသာ္လည္း ဂူ အတြင္းက တုိင္လုံးရွည္ (၁၁) ခု ေပၚမွာလည္း တစ္ဦးခ်င္း အလွဴရွင္ စာရင္းေတြကုိ ေတြ႕ၾကရပါတယ္။ ဗုဒၶ
ဓါတ္ေတာ္ေတြ ဌာပနာ ထည့္သြင္းထားတဲ့ တုိင္ရွည္တစ္ခုကုိ ဓမၼဳတရိယ ဂုိဏ္း က သာတိမိတ အမည္ရွိ တရားရြက္ေဆာင္သူ ဘာဏက တစ္ဦးက လွဴဒါန္းခဲ့ေၾကာင္း မွတ္တမ္းေရးထုိးထားတယ္။ တုိင္လုံးရွည္ (၉) ခု ကုိ ဂရိလူမ်ဳိး အလွဴရွင္ေတြက လွဴဒါန္းခဲ့ေၾကာင္းလည္း ေတြ႕ရတယ္။ ဒါေၾကာင့္မုိ႔ ဒီ လုိဏ္ဂူ ဘုရားေက်ာင္းဟာ စုေပါင္းအလွဴကေန ျဖစ္ေပၚလာတယ္ လုိ႔ ယူဆရပါတယ္။ ေက်ာက္စာမွတ္တမ္းတစ္ခုမွာေတာ့ သကလူမ်ဳိး ကရွဟရာတ ဘုရင္ရဲ႕ အဆက္အႏြယ္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ဥသဘဒါတအမည္ရွိ ဘုရင္ခံတစ္ဦး ဟာ အိမ္ယာကုိ စြန္႔ခြာၿပီး ဂူေက်ာင္းေတြမွာ သီတင္းသုံးေနထုိင္ေတာ္မူၾကတဲ့ အရပ္ေလးမ်က္ႏွာက သံဃာေတာ္ေတြကုိ ေထာက္ပံ့စိမ့္ေသာငွာ (ပဗၺဇၨိတာနံ စတုဒိသသ သံဃာ) ကရဇိက ေက်းရြာကုိ လွဴဒါန္းခဲ့တယ္ လုိ႔ မွတ္တမ္းတင္ထားတယ္။ ဒါေၾကာင့္မုိ႔လုိ႔ အဲဒီ လုိဏ္ဂူ ဘုရားေက်ာင္းက ေစတီေတာ္ ဂူခန္းမ ဟာ နိကာယ ဗုဒၶ၀ါဒ ဂုိဏ္းတစ္ဂုိဏ္း ကုိသာ ရည္စူးၿပီး လွဴဒါန္းခဲ့တာ မဟုတ္ဘူး လုိ႔ ေကာက္ခ်က္ဆြဲရမွာ ျဖစ္တယ္။
ေႏွာင္းေခတ္မွာ ဒီေဒသကုိ သာတ၀ါဟနမင္းေတြ အုပ္စုိးခဲ့ၾကတယ္။ အဲဒီေႏွာင္းေခတ္က ေက်ာက္စာေတြကုိ ေစတီေတာ္ ခန္းမမွာ ေတြ႕ရွိၾကရတယ္။ အဲဒီထဲက ေက်ာက္စာတစ္ခုမွာ ကရဇိက ေက်းရြာကုိ ေနာက္ဆုံးေတာ့ ဂူဘုရားေက်ာင္းမွာ သီတင္သုံး ေနထုိင္ေတာ္မူတဲ့ မဟာသံဃိကဂုိဏ္း၀င္ ရဟန္းေတာ္ေတြနဲ႔ သာမေဏေတြကုိ လွဴဒါန္းခဲ့တယ္ ေရးထုိးထားတယ္။ ဒီ ေက်ာက္စာဟာ ေႏွာင္းေခတ္မွာ မဟာသံဃိကဂုိဏ္း၀င္ သံဃာေတာ္ေတြက ဂူဘုရားေက်ာင္းကုိ စုိးမုိးခဲ့ေၾကာင္းညႊန္ျပေနတယ္။ ေစတီေတာ္ ခန္းမရဲ႕ ေျမာက္ဘက္ ရဟန္းေတာ္ေတြေနထုိင္တဲ့ အခန္းတစ္ခန္းမွာ လည္း ေက်ာက္စာတစ္ခုေတြ႕ရတယ္။အဲဒီ ေက်ာက္စာ မွာ သီရိပုလုမာရီ မင္းႀကီးရဲ႕ နန္းစံႏွစ္ (၂၄) ႏွစ္အတြင္း မွာ အခန္း (၉) ခန္းပါတဲ့ ဂူေက်ာင္းေဆာင္ အစည္းေ၀း ခန္းမတစ္ခုကုိ မဟာသံဃိကဂုိဏ္း၀င္ သံဃာေတာ္ေတြအတြက္ လွဴဒါန္းခဲ့တယ္ လုိ႔ ေရးသားပါရွိတယ္။
ဘာဂ်ာက ဂူဘုရားေက်ာင္းေဆာင္ေတြကေတာ့ ကာရလီ အနီးမွာတည္ရွိတယ္။ အဲဒီ ဂူဘုရားေက်ာင္းရဲ႕ အလယ္ဟာ ေစတီေတာ္ခန္းမျဖစ္ၿပီး ခန္းမရဲ႕ တစ္ဖက္စီမွာ ရဟန္းေတာ္ေတြေနဖုိ႔ ဂူ အခန္းငယ္ေတြပါရွိတယ္။ ခန္းမေဆာင္ ဂူ အပါအ၀င္ ဂူ ေတြ အားလုံးဟာ မႀကီးမားလွဘူး။ ဘီစီ (၁) ရာစု သုိ႔မဟုတ္ အဲဒီထက္ ေရွးက်တဲ့ ကာလ က ေဖာက္ထြင္းေဆာက္လုပ္ခဲ့ၿပီး ကာရလီက ဂူေက်ာင္းေတြထက္ ေရွးက်ပါတယ္။ အဲဒီ ဂူေတြထဲမွာ နံပါတ္ (၁၇) ဂူဟာ ေရွးအက်ဆုံးျဖစ္တယ္။ အဲဒီ ဂူဘုရား ေက်ာင္းကေန ေက်ာက္စာ (၈) ခု ကုိေတြ႕ရတယ္။ ေက်ာက္စာ(၄)ခုဟာအလွဴရွင္ စာရင္းေတြျဖစ္တယ္။ ေနာက္ထပ္ ေက်ာက္စာ(၄)ခုကုိေတာ့ ဂူအစြန္မွာ ရွိတဲ့ ေစတီငယ္ေလးေတြ ေပၚမွာ ေတြ႕ရွိရၿပီး ေစတီေတာ္ အတြင္းမွာ အ႐ုိးအုိးဌာပနာ ထည့္သြင္းထားတဲ့ မေထရ္ျမတ္ေတြရဲ႕ ဘြဲ႕ေတာ္ေတြကုိ ေရးထုိးထားျခင္းျဖစ္တယ္။ ဘာဂ်ာ ဂူမွာ သီတင္း သုံး ေနထုိင္သြားခဲ့ တဲ့ ရဟန္းေတာ္ေတြဟာလည္း သီးျခား နိကာယ ဗုဒၶ၀ါဒ ဂုိဏ္းကြဲတစ္ဂုိဏ္းနဲ႔သာသက္ဆုိင္တဲ့ သံဃာေတြ မဟုတ္ႏုိင္ဘူးလုိ႔ ယူဆရပါတယ္။
ပူးနားၿမိဳ႕ ေျမာက္ဘက္ (၄၆) မုိင္အကြာမွာ ဇုႏၷာၿမိဳ႕ တည္ရွိတယ္။ အဲဒီ ၿမိဳ႕အနီးမွာ ဘီစီ (၁) ရာစု နဲ႔ ေအဒီ (၂) ၾကားမွာ ေဖာက္ထြင္း ေဆာက္လုပ္ခဲ့တဲ့ ဂူဘုရားေက်ာင္း အႀကီးအေသး အပါအ၀င္ ဂူေပါင္း(၁၅၀) ေက်ာ္ ရွိတဲ့ ၊ ဘုရားေက်ာင္းေနရာ (၅) ေနရာကုိ ေတြ႕ရွိခဲ့ၾကတယ္။ အဲဒီ ဂူေက်ာင္းေတြ အတြင္းကေတာ့ ေက်ာက္စာေပါင္း(၃၀) ေလာက္ ေတြ႕ရွိခဲ့ရၿပီး ေစတီခန္းမ အလွဴမွတ္တမ္း၊ ဂူေက်ာင္းအလွဴမွတ္တမ္း၊ ေရစည္အလွဴမွတ္တမ္း၊ သရက္ပင္ အလွဴမွတ္တမ္း၊ လယ္ေျမ အလွဴ မွတ္တမ္း ေတြကုိ ေရးထုိးထားတာျဖစ္တယ္။ အဲဒီ အလွဴရွင္ မွတ္တမ္းေတြထဲမွာ အမ်ားစုဟာ ေဒသခံ အလွဴရွင္ေတြျဖစ္ၿပီး၊ ဂရိလူမ်ဳိး အလွဴရွင္ေတြနဲ႔ သကလူမ်ဳိး ဘုရင္ခံတစ္ဦးရဲ႕ အလွဴကုိလည္းေတြ႕ ရတယ္။ ဂူေက်ာင္းတစ္ေဆာင္နဲ႔ ေရစည္ကုိ ဓမၼဳတရိယ ဂုိဏ္း၀င္ ဘိကၡဳနီ ရဟန္းမ ေတြကုိ လွဴဒါန္းခဲ့ေၾကာင္း မွတ္တမ္းေက်ာက္စာ တစ္ခုလည္း ေတြ႕ရၿပီး ဒီေက်ာက္စာဟာ ဂူဘုရားေက်ာင္း တစ္ေဆာင္ကုိ ဘိကၡဳနီ သံဃာေတြအတြက္ လွဴဒါန္းေၾကာင္းေဖာ္ျပထားတဲ့ တစ္ခုတည္းေသာ ေက်ာက္စာျဖစ္တယ္။ ဘိကၡဴနီ သံဃာေတြဟာ ဂူေက်ာင္းေတြထဲမွာ ထက္ ၿမိဳ႕မွာ သီတင္းသုံးေနထုိင္လုိ႔ ဒီ လုိ႔ အေတြ႕နည္းရတာ ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။
အဂ်န္တာ ေဒသမွာ ဂူဘုရားေက်ာင္းေပါင္း (၂၈) ေက်ာင္းေတြ႕ရ တယ္။ ေစတီေတာ္ ဂူေက်ာင္းေတြျဖစ္တဲ့ ဂူနံပါတ္ (၉၊ ၁၀)
နဲ႔ ရဟန္းေတာ္ေတြ သီတင္းသုံးခဲ့တဲ့ ဂူနံပါတ္ (၁၂၊ ၁၃) တုိ႔ဟာ ေရွးအက်ဆုံး ဂူေက်ာင္းေတြျဖစ္ၿပီး ေအဒီ(၁)ရာစုအေစာပုိင္းက ေဖာက္ထြင္း ေဆာက္လုပ္ခဲ့တာျဖစ္တယ္။ နံပါတ္ (၁၀) ေစတီေတာ္ ဂူခန္းမ ကုိ ပုလုမာယိ ဘုရင္ရဲ႕ ေဆြးမ်ဳိးေတာ္ေတြ လွဴဒါန္းခဲ့ၿပီး၊ ရဟန္းေတာ္ေတြသီတင္းသုံးတဲ့ ဂူနံပါတ္ (၁၂) ကုိ ကုန္သည္ေတြ လွဴဒါန္းခဲ့ေၾကာင္း ေက်ာက္စာေတြအရ သိရ ပါတယ္။ ၀ိဟာရဂူေတြျဖစ္တဲ့ဂူနံပါတ္(၁၁၊၁၄၊၁၅)တုိ႔ဟာ ေနာက္မွ ေဖာက္ထြင္းေဆာက္လုပ္ခဲ့တာျဖစ္တယ္။ က်န္တဲ့ ဂူ ဘုရားေက်ာင္းေတြ ကုိ ေတာ့ ဂုပတ ေခတ္မွ ဆက္လ်က္ ေဖာက္လုပ္ခဲ့တာျဖစ္ၿပီး အဲဒီ ဂူေက်ာင္းေတြဟာ အထူးသျဖင့္ ဂူ နံ ပါတ္ (၁) နဲ႔ (၂) ဟာ အလြန္အေသးစိတ္ တဲ့ အႏုပညာ ႐ုပ္ၾကြလက္ရာေတြနဲ႔ လွပတဲ့ နံရံေဆးေရး ပန္းခ်ီးကားေတြေၾကာင့္ အထူးေက်ာ္ၾကားပါတယ္။
အီလုိရာ ဂူဘုရားေက်ာင္းေတြဟာ လည္း အဂ်န္တာ ဂူအနီးမွာ တည္ရွိၿပီး ဂူေပါင္း (၃၄) ဂူ ပါ၀င္ပါတယ္။ ေရွးအက်ဆုံး ဂူေတြ ဟာ ဂူ နံပါတ္ (၁) ကေန (၁၂) ထိျဖစ္ၿပီး ဗုဒၶဘာသာ နဲ႔ သက္ဆုိင္တဲ့ ဂူဘုရားေက်ာင္းေတြျဖစ္တယ္။ ဂူနံပါတ္ (၁၀) ဟာ ေစတိယ ဂူျဖစ္ၿပီး က်န္ဂူေတြဟာ ၀ိဟာရ ဂူေတြျဖစ္တယ္။ ဒီ ဂူေက်ာင္းေတြအားလုံးဟာ ဂုပတေခတ္က လက္ရာေတြျဖစ္တယ္။ အေသးစိတ္ အႏုလက္ရာေတြနဲ႔ မႊမ္းမံထားၿပီး ေႏွာင္းေခတ္ အဂ်န္တာ ဂူေတြမွာ ေတြ႕ရသလုိမ်ဳိး မဟာယာန ဗုဒၶဘာသာဆုိင္ ရာ ႐ုပ္ပြားဆင္းတုေတြကုိလည္း ေတြ႕ၾကရတယ္။ ဂူ နံပါတ္ (၁၃) ကေန (၂၉) ဟာ ဟိႏၵဴ ၀ါဒနဲ႔ သက္ဆုိင္တဲ့ ဂူဘုရားေက်ာင္း ေတြျဖစ္တယ္။ အဲဒီ ဂူေတြထဲ မွာ လက္ရာ အေျမာက္ဆုံး ႐ုပ္ၾကြလက္ ရာေတြရွိတဲ့ ကာအိလာသ ဘုရားေက်ာင္းဟာ အထူးထင္ရွားတယ္။ က်န္တဲ့ ဂူ ေက်ာင္း ငါး ခု ကေတာ့ ဂ်ိန္းဘာသာ၀င္ေတြရဲ႕ ဂူ ဘုရားေက်ာင္းေတြျဖစ္တယ္။

ဘိကၡဳ ေကသရ
ref: The Evolution of the Order after Asoka
by Hirakawa Akira
photos: online sources
Posted by bhikkhukesara