ကုန္းေဘာင္ဘုရင္မ်ား၏ ေခါင္းေလာင္းေတာ္မ်ား
ေမာင္သာ(ေရွးေဟာင္းသုေတသန)
ျမန္မာ့သမိုင္းတစ္ေလွ်ာက္ စည္းလုံးေသာျမန္မာႏိုင္ငံေတ ာ္ႀကီးကို ထူေထာင္ႏိုင္ခဲ့ သည့္ေခတ္မ်ားကို ပထမျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္၊ ဒုတိယျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ႏွင္ ့
တတိယ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ဟု ပညာရွင္မ်ားက ပိုင္းျခားခဲ့ၾကသည္။ ယင္းတို႔အနက္
ခရစ္ႏွစ္ ၁၇၅၂ ခုႏွစ္မွ ၁၈၈၅ ခုႏွစ္အထိ ၁၃၃ ႏွစ္ ၾကာရွည္ခဲ့သည့္
တတိယျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ (ကုန္းေဘာင္ေခတ္)အတြင္း ဘုရင္ ၁၁ ပါး စိုးစံခဲ့သည္။
ကုန္းေဘာင္ေခတ္သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ ဗုဒၶဘာသာထြန္းကားၿပီးခ်ိန္ျ ဖစ္သျဖင့္
ဘုရင္ႏွင့္ျပည္သူမ်ား လွဴဒါန္းခဲ့ၾကသည့္ ဘုရားေစတီမ်ားႏွင့္ သာသနိက အေဆာက္
အအံုမ်ားကို ယေန႔တိုင္ ျမင္ေတြ႕ႏိုင္ၾကေပသည္။ ဗုဒၶဘာသာသမိုင္းတြင္
မွတ္တမ္းျပဳ ခဲ့ရသည့္ ပဥၥမသဂၤါယနာတင္ပြဲကို ကုန္းေဘာင္ေခတ္ေႏွာင္းပိုင္ း ရတနာပုံေခတ္တြင္ က်င္းပႏိုင္ခဲ့ကာ ပိဋကတ္သုံးပုံက်မ္းမ်ားကို ေက်ာက္ထက္အကၡရာတင္ခဲ့သည္။
အေလာင္းဘုရားဦးေအာင္ေဇယ်မွ သီေပါဘုရင္အထိ ကုန္းေဘာင္ဆက္ဘုရင္ မ်ားသည္ ဗုဒၶဘာသာဆိုင္ရာအလွဴဒါနမ်ား ကို ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကသည့္အနက္ မင္းကြန္းေခါင္းေလာင္းေတာ္ႀ ကီးအပါအဝင္ သမိုင္းဝင္ေခါင္းေလာင္းေတာ္ ႀကီးမ်ား သြန္းလုပ္ လွဴဒါန္းျခင္းလည္း ပါဝင္ခဲ့သည္။ ကုန္းေဘာင္ဆက္ဘုရင္ ၁၁ ပါးအနက္ ခုနစ္ပါး သည္ ေခါင္းေလာင္းေတာ္ကိုးလုံးကိ ု သြန္းလုပ္ခဲ့ၾကကာ ကမၸည္းစာမ်ားေရးထိုး၍ ေစတီပုထိုးမ်ားတြင္ လွဴဒါန္းခ်ိတ္ဆြဲထားခဲ့ၾကရာ
ရန္ကုန္ၿမိဳ႕တြင္ႏွစ္လုံး၊ မႏၱေလးၿမိဳ႕ တြင္ႏွစ္လုံး၊ ေရႊဘိုၿမိဳ႕၊
စစ္ကိုင္းၿမိဳ႕၊ ျမန္ေအာင္ၿမိဳ႕၊ အမရပူရၿမိဳ႕ႏွင့္ မင္းကြန္းတြင္ တစ္လုံးစီ
ျမင္ေတြ႕ေလ့လာႏိုင္ၾကသည္။
အေလာင္းမင္းတရားေခါင္းေလာင္ းေတာ္
အေလာင္းမင္းတရားဦးေအာင္ေဇယ ်(၁၇၅၃-၁၇၆ဝ)သည္
မုဆိုးဖိုရြာကို အေျခ ျပဳလ်က္ အေရွ႕ဘက္တြင္ ရွမ္းျပည္နယ္၊ အေနာက္ဘက္တြင္
ရခိုင္ေဒသမပါ ခ်င္း ျပည္နယ္၊ ေျမာက္ဘက္တြင္ ကခ်င္ျပည္ နယ္၊ ေတာင္ဘက္တြင္
တနသၤာရီကမ္း႐ိုး တန္းအဆုံးအထိ က်ယ္ျပန္႔ခဲ့ေသာျမန္မာႏိုင္ ငံေတာ္ကို
ထူေထာင္ခဲ့သည္။ စစ္ကိုင္း တိုင္းေဒသႀကီး ေရႊဘိုၿမိဳ႕ ေရႊခ်က္သိုေစတီတြင္
ေခါင္းေလာင္းႏွစ္လုံးရွိရာ အေလာင္း မင္းတရားသြန္းလုပ္ခဲ့သည့္ေခ ါင္းေလာင္းႏွင့္ အေလာင္းမင္း တရားႀကီး၏ မိဖုရား ေခါင္ႀကီးမယ္ယြန္းစံ လွဴဒါန္းခဲ့သည့္ေခါင္းေလာင္ း တို႔ ျဖစ္ၾကသည္။
အေလာင္းမင္းတရားေခါင္းေလာင္ း၏
ခါးစည္းအထက္တြင္ ေခါင္းေလာင္းစာမ်ား ကို ျမန္မာဘာသာျဖင့္ ေရးထိုးထားရာ
'ေဇယ်တု၊ တရာတပါး လူမ်ဳိးမ်ား လည္း ေက်ာ္ၾကားသတင္း ေစာရန္ခြင္ကို မညင္မဆန္
ပုံကန္မဝန္ ေစာင္မန္ ညန္လ်က္ အလႊန္ပတ္ကုန္ ဇမၺဴလုန္ကို
ယူၾကဳန္ပိုင္ေတာ္မူေစေသာ္ဝ္ ' (မူရင္းသတ္ပုံအတိုင္း)ဟု ဖတ္႐ႈႏိုင္ေၾကာင္း ကုန္းေဘာင္ေခတ္ လက္ေရြးစင္ေခါင္းေလာင္းစာမ် ား စာအုပ္ တြင္ ေဖာ္ျပထားေပသည္။
ေခါင္းေလာင္းခါးစည္းေအာက္တြ င္
ျခေသၤ့၊ က်ား၊ ဆင္ႏွင့္ နဂါး႐ုပ္မ်ားရွိကာ ယင္းအ႐ုပ္မ်ားပတ္လည္တြင္
ဥဳံစတုဒီသာ အစခ်ီေသာဂါထာကို ေရးထိုးထား သည္။ ျခေသၤ့႐ုပ္ဝမ္းပိုက္ေအာက္တြ င္ သုံးကြက္ပတ္လည္ အင္းကြက္တစ္ခုရွိၿပီး အင္းဆန္ ဂါထာ ေရးသားထားသည္။
အေလာင္းမင္းတရားသည္ အတုလယသ မဟာဓမၼရာဇာဓိရာဇာဂု႐ု ဘြဲ႕တံဆိပ္ ေတာ္ရ အတုလဆရာေတာ္ အရွင္ယသ၏ အၾကံဉာဏ္မ်ားအတိုင္း တိုင္းေရးျပည္ မႈမ်ားကိုေဆာင္ရြက္ခဲ့ရာ ခက္ခဲေသာကိစၥမ်ားတြင္ ေအာင္ျမင္မႈမ်ား ရရွိခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အေလာင္းမင္းတရားသည္ မိမိ၏ဘုန္းတန္ခိုးအာဏာ ႀကီးထြား၍ ရန္ အေပါင္းကိုေအာင္ႏိုင္ရန္ ရည္ရြယ္လ်က္ အတုလ ဆရာေတာ္၏ ၫႊန္ၾကားမႈအတိုင္း ေခါင္းေလာင္းကို သြန္းလုပ္ ခဲ့ျခင္းျဖစ္ႏိုင္ေၾကာင္း ဆရာႀကီးဦးစိန္ေမာင္ဦးက ေကာက္ခ်က္ခ်ခဲ့သည္။
စဥ့္ကူးမင္းေခါင္းေလာင္းေတာ ္
စဥ့္ကူးမင္းေခါင္းေလာင္းကို ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္ရင္ျပင္တြင ္ ခ်ိတ္ဆြဲ ထားသည္။ စဥ့္ကူးမင္း၏ခမည္းေတာ္ ဆင္ျဖဴရွင္မင္း(၁၇၆၃-၁၇၇၆)လ က္ထက္က မၿပီးစီးခဲ့သည့္ေခါင္းေလာင္ းေတာ္ကို
သားျဖစ္သူ စဥ့္ကူးမင္း(၁၇၇၆-၁၇၈၂)က ၿပီးစီးေအာင္သြန္းလုပ္ၿပီး
ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၁၄ဝ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ေရႊတိဂုံေစ တီေတာ္ ရင္ျပင္
ရာဟုေထာင့္(အေနာက္ေျမာက္ေထာ င့္)တြင္ တင္လွဴခဲ့သည္။ ဖခင္လက္ ထက္တြင္ မၿပီးစီးခဲ့ေသာေခါင္းေလာင္း ကို သားျဖစ္သူစဥ့္ကူးမင္းက ဆက္လက္သြန္း ေလာင္းလွဴဒါန္းခဲ့သျဖင့္ စဥ့္ကူးမင္းေခါင္းေလာင္းေတာ ္ဟု အမည္တြင္ခဲ့သည္။
အေလးခ်ိန္ ၁၅၅၅၅ ပိႆာရွိၿပီး အျမင့္ ၁၁ ေပ သံုးလက္မ၊ ေခါင္းေလာင္းအဝ ခုနစ္ေပ ေျခာက္လက္မ၊ ေခါင္းေလာင္းဝ ႏႈတ္ခမ္းလုံးပတ္ ၂၂ ေပ ၆ လက္မ၊ ေၾကးထု တစ္ေပ ရွစ္လက္မရွိသည့္ စဥ့္ကူးမင္းေခါင္းေလာင္းေတာ ္ တြင္ ေခါင္းေလာင္းစာ ၁၂ ေၾကာင္း ေရးထိုးထားသည္။ ၿဗိတိသွ်တို႔သည္ စဥ့္ကူးမင္းေခါင္းေလာင္းေတာ ္ကို အဂၤလန္ႏိုင္ငံသို႔ပို႔ေဆာင္ ရန္ ၁၈၂၄ ခုႏွစ္တြင္ ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္ရင္ျပင္မွ ယူေဆာင္သြားခဲ့ၾကသည္။
သို႔ေသာ္ ေခါင္းေလာင္းေတာ္ကိုတင္ေဆာင ္သြား
သည့္သေဘၤာ သည္ ေခါင္းေလာင္း ႀကီး၏အေလးခ်ိန္ေၾကာင့္ တိမ္းေစာင္းသြား ခဲ့ရာ
ေခါင္းေလာင္းႀကီးသည္ လိႈင္ျမစ္အတြင္း နစ္ျမဳပ္သြားခဲ့သည္။
ယင္းေခါင္းေလာင္းေတာ္ႀကီးကိ ုဆယ္ယူ၍ ၁၈၂၇ ခုႏွစ္တြင္ ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္ ရင္ျပင္ေတာ္ေပၚတြင္ ျပန္လည္ခ်ိတ္ဆြဲခဲ့သည္။
ဗဒံုမင္းေခါင္းေလာင္းေတာ္ႏွ စ္လုံး
ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္၏ ပဥၥမေျမာက္ဘုရင္ျဖစ္သူ ဗဒံုင္း(၁၇၈၂-၁၈၁၃)သည္ ေခါင္းေလာင္းေတာ္ႏွစ္လုံး လွဴဒါန္းခဲ့ရာ ကမၻာေက်ာ္ မင္းကြန္းေခါင္းေလာင္းေတာ္ ႀကီးႏွင့္ စစ္ကိုင္းၿမိဳ႕ ေအာင္ေျမေလာကေစတီတြင္ ခ်ိတ္ဆြဲထားသည့္ ေခါင္းေလာင္းေတာ္တို႔ ျဖစ္သည္။
စစ္ကိုင္း ေအာင္ေျမေလာကေစတီ ေခါင္းေလာင္းသည္ ေစတီ ေတာ္
အေရွ႕ေစာင္းတန္းမုခ္တြင္ တည္ရွိၿပီး ဗဒံုမင္းက ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၁၄၃ ခုႏွစ္တြင္ တင္လွဴခဲ့သည္။ ေၾကးစင္အေလးခ်ိန္ ၂၅ဝဝ ပိႆာျဖင့္ သြန္းလုပ္ထားသည့္ ယင္းေခါင္းေလာင္းသည္ အဝ သံုးေပ ငါးလက္မ၊ ေစာက္ ၄ ေပ ၁၁ လက္မ၊ လုံး ပတ္ ၁ဝ ေပ ၆ လက္မ ရွိသည္။
ဗဒံုမင္းသည္ မင္းကြန္းပုထိုးေတာ္ႀကီးတြင ္ ေခါင္းေလာင္းႀကီးတစ္လုံး ခ်ိတ္ဆြဲ ပူေဇာ္ရန္ရည္ရြယ္၍ မင္းကြန္းေရလယ္ကြၽန္းတြင္ သြန္းလုပ္ခဲ့သည္။
ယင္းေခါင္း ေလာင္းႀကီးသည္ ကမၻာေပၚတြင္ အသံထြက္ႏိုင္ေသာေခါင္းေလာင္ း
မ်ားအနက္ အႀကီးဆုံးျဖစ္ၿပီး မင္းကြန္းေခါင္းေလာင္းဟု ထင္ရွားခဲ့သည္။
အေလးခ်ိန္ ေၾကး ပိႆာခ်ိန္ ၅၅၅၅၅ ခန္႔ရွိသည့္ ေခါင္းေလာင္းေပၚတြင္
'မင္းျဖဴမွန္မွန္ေျပာ'ဟု ေရးသားထားျခင္းသည္ ျမန္မာတို႔အယူအဆအရ
(၅)ဂဏန္းကိုကိုယ္စားျပဳေသာ ၾကာသပေတးနံအကၡရာငါးလုံးျဖင္ ့ ေခါင္းေလာင္း အေလးခ်ိန္ကို မွတ္တမ္းတင္ထား ျခင္းျဖစ္သည္။
ကုန္းေဘာင္ဆက္ မဟာရာဇဝင္ေတာ္ႀကီးတြင္ မင္းကြန္းေခါင္းေလာင္းႀကီးက ို သကၠရာဇ္ ၁၁၇ဝ ျပည့္ႏွစ္၊ ကဆုန္လဆန္း ၅ ရက္ေန႔တြင္ သြန္းလုပ္ခဲ ႔သည္ဟု ေရး သားထားၿပီး ေခါင္းေလာင္းႀကီး၏အတုိင္းအတ ာကုိ
အဝအခ်င္း ၃၁ ေတာင္ ၄ သစ္၊ လုံးပတ္ ၃၃ ေတာင္ ၁ မုိက္ ၄ သစ္၊ ေစာက္ ၁၃ ေတာင္
၁ မုိက္ ၄ သစ္ဟု ေဖာ္ျပထား သည္။ ေခတ္အတိုင္းအတာအရ အဝ ၁၆ ေပ ၃ လက္မ၊
လုံးပတ္ ၅ဝ ေပ ၉ လက္မ၊ အထူ ၆ လက္မမွ ၁ ေပ၊ ေခါင္းေလာင္းအျမင့္ ၁၂ ေပ၊
ႏႈတ္ခမ္းမွ ထိပ္ဖ်ားအထိအျမင့္ ေပ ၂ဝ ႏွင့္ ၈ လက္မ ျဖစ္သည္။
ဘႀကီးေတာ္၏ ေခါင္းေလာင္းေတာ္ႏွစ္လုံး
ဘႀကီးေတာ္ဟုထင္ရွားသည့္ စစ္ကိုင္းမင္း(၁၈၁၉-၁၈၃၇)ႏွ င့္ နန္းမေတာ္ မိဖုရားေခါင္ႀကီးတို႔လွဴဒါန ္းခဲ့သည့္ ေခါင္းေလာင္းေတာ္သည္ အမရပူရၿမိဳ႕ ေတာင္သမန္ ရွိ မဟာဝိဇယရံသီပုထိုးေတာ္ႀကီး၏ အေရွ႕ေျမာက္ေထာင့္ရင္ျပင္တြ င္
ရွိသည္။ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၁၈၉ ခုႏွစ္ တေပါင္းလဆုတ္ ၁၃ ရက္တြင္ တင္လွဴခဲ့သည့္
ယင္း ေခါင္းေလာင္းသည္ အေလးခ်ိန္ ေၾကးစင္ ၁၅ဝဝဝဝ က်ပ္(ပိႆာ ၁၅ဝဝ) ရွိသည္။
အခ်င္း သံေတာင္ငါးေတာင္၊ အျမင့္ သံေတာင္ငါးေတာင္ႏွစ္မိုက္ရွ ိကာ ပုဇြန္ တုပ္ေကြးေနရာတြင္ ျခေသၤ့႐ုပ္မ်ားသြန္းလုပ္ထား ၿပီး
'မဟာေမ႐ုမကုဋ ဃ႑ရာဇာ'ဟု ကမၸည္းတပ္ခဲ့သည္။ ေခါင္းေလာင္းစာမ်ားကို
ဝက္မစြပ္ၿမိဳ႕စားစာဆို 'ဒုတိယနဝေဒး'ဟု ေက်ာ္ၾကားသည့္ ဦးႏုက ေရးသားခဲ့သည္။
ဘႀကီးေတာ္၏ အျခားေခါင္းေလာင္းေတာ္တစ္လု ံးကို
ဧရာဝတီတိုင္းေဒသ ႀကီး ျမန္ေအာင္ၿမိဳ႕ ေရႊဘုံသာေစတီတြင္ ျမင္ေတြ႕ႏိုင္သည္။
ေခါင္းေလာင္းစာတြင္ အေလာင္းမင္းတရားႀကီးသည္ သကၠရာဇ္ ၁၁၁၆ ခုႏွစ္
တန္ခူးလျပည့္ေက်ာ္ ၁ ရက္ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၇၅၅ ခုႏွစ္ မတ္လ ၂၈ ရက္)ေသာၾကာေန႔တြင္
ကူတြတ္ၿမိဳ႕ေဟာင္း (လြန္ ေဆး)ကို ျမန္ေအာင္ဟုသမုတ္လ်က္ ျမန္ေအာင္
ဘုံသာေစတီကိုတည္ခဲ့ေၾကာင္း ကမၸည္းထိုးထားသည္။
အေလာင္းမင္းတရားတည္ထားခဲ့သည ့္
ျမန္ေအာင္ဘုံသာ ဘုရား၏ ျမစ္ကမ္းၿပိဳပ်က္ခဲ့သျဖင့္
ဓာတ္ေတာ္မ်ားသိမ္းဆည္းထား ရေၾကာင္း ျမန္ ေအာင္ၿမိဳ႕သူႀကီး စည္သူရာဇေရႊေတာင္
က ေလွ်ာက္ထား လာသျဖင့္ ဘႀကီးေတာ္ သည္ သကၠရာဇ္ ၁၁၉ဝ ျပည့္ႏွစ္
ေႏွာင္းတန္ခူးလဆုတ္ ၂ ရက္(ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၂၉ ခုႏွစ္ မတ္လ ၂၁ ရက္)စေနေန႔တြင္
ဌာပနာရင္း ဓာတ္ေတာ္ေမြေတာ္မ်ားကို ဓာတ္ ေတာ္ေမြေတာ္ ႐ုပ္တုေတာ္မ်ား
ထပ္မံျဖည့္ ဆည္း၍ သင့္ရာေနရာသို႔ ေျပာင္းေရႊ႕ တည္လုပ္ေစခဲ့ၿပီး
ျမန္ေအာင္ဘုံသာဟု ကမၸည္းတပ္ေစခဲ့ေၾကာင္း ေခါင္းေလာင္း စာတြင္
ဖတ္႐ႈႏိုင္သည္။
သာယာဝတီမင္းေခါင္းေလာင္းေတာ ္
သာယာဝတီမင္း(၁၈၃၇-၁၈၄၆)သည္ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂ဝ၃ ခုႏွစ္ ေတာ္ သလင္းလဆုတ္ ၇ ရက္ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၄၁ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ ၉ ရက္) တနလၤာေန႔ တြင္ ဒဂုံဆံေတာ္ရွင္ ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္ျမတ္ကို ဖူးေျမာ္ရန္ ေနျပည္ေတာ္ အမရပူရမွ ဥကၠလာပ (ရန္ကုန္)သို႔ ေဖာင္ေတာ္ျဖင့္ စုန္ခဲ့သည္။ ၁၈၄၁ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ ၃ ရက္တြင္ သာယာဝတီမင္း သည္ ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္ျမတ္အား ဖူးေျမာ္ခဲ့ကာ ေစတီ ေတာ္ငွက္ေပ်ာဖူးမွ ဖိနပ္ေတာ္အထိ ေရႊသကၤန္းကပ္လွဴခဲ့သည္။
သာယာဝတီမင္းသည္ ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္ရင္ျပင္ေတာ ္တြင္ခ်ိတ္ဆြဲရန္္ ေခါင္း
ေလာင္းႀကီးတစ္လုံးကို ၁၂ဝ၃ ခုႏွစ္ သီတင္းကြၽတ္လဆန္း ၁ဝ ရက္ေန႔တြင္ စတင္ သြန္းေလာင္းခဲ့သည္။ ေခါင္းေလာင္းေတာ္ႀကီးအား သုံးႏွစ္ၾကာသြန္းေလာင္းခဲ့ ရၿပီး ျမန္မာ သကၠရာဇ္ ၁၂ဝ၆ ခုႏွစ္ တေပါင္းလတြင္ ဟံသာဝတီၿမိဳ႕ဝန္ႏွင့္ အရာရွိမ်ားႀကီး ၾကပ္ကာ ပြဲသဘင္စုံလင္စြာျဖင့္ ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္တြင္ ခ်ိတ္ဆြဲ၍ ေရစက္ခ်လွဴဒါန္း ခဲ့သည္။ ေခါင္းေလာင္းေတာ္ႀကီးအား 'မဟာတိသဒၵ ဃ႑ရာဇာ'ဟု ဘြဲ႕အမည္တပ္ ခဲ့သည္။
သာယာဝတီ ေခါင္းေလာင္းေတာ္ႀကီး၏ အတိုင္းအတာႏွင့္ အေလးခ်ိန္တို႔ကို ကုန္းေဘာင္ဆက္မဟာရာဇဝင္တြင္
''အရပ္ ကိုးေတာင္တမိုက္သုံးသစ္၊ အနားလုံး ပတ္ တဆဲ့ငါးေတာင္၊
ခါးစည္းလုံးပတ္ တဆဲ့သုံးေတာင္ တမိုက္ေလးသစ္၊ ထု ႏွစ္မိုက္ေလးသစ္၊
ေၾကးစင္ခ်ိန္ပိႆာ ႏွစ္ေသာင္းငါးေထာင္ကိုးရာေလ းဆယ္က်ပ္ ေလးဆဲ့ကိုးက်ပ္''ဟု ေရးသားေဖာ္ျပထားသည္။
(မူရင္းသတ္ပုံအတိုင္းျဖစ္ပါ သည္။)
သာယာဝတီမင္းေခါင္းေလာင္းႀကီ းသည္
ယခုေခတ္အတိုင္းအတာအရ အျမင့္ ေပ ၂ဝ၊ အဝ ၇ ေပ ၆ လက္မ ခန္႔ရွိေၾကာင္း
Shwedagon-Symbol of strength and serenity စာအုပ္တြင္ ေဖာ္ျပထားသည္။
သမိုင္းပညာရွင္ ဆရာႀကီး ေဒါက္တာ သန္းထြန္းကလည္း အနားလုံးပတ္ ၂၂ ေပ ၆ လက္မ၊
ထု ၁ ေပ ၃ လက္မ ရွိေၾကာင္း ေရးသားခဲ့သည္။
ပုဂံမင္းႏွင့္ မင္းတုန္းမင္း ေခါင္းေလာင္းေတာ္မ်ား
ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္၏ ကိုးဆက္ေျမာက္ဘုရင္ ပုဂံမင္း(၁၈၄၆-၁၈၅၃)သည္ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၁၂ ခုႏွစ္တြင္ မဟာေလာကရံသီေစတီေတာ္ အား တတိယပစၥယံ အထက္ ကြန္းေတာင္တြင္ ဓာတ္ေတာ္ေမြေတာ္စသည္တို႔ကို
ဌာပနာသြင္းၿပီး ေစတီ ေတာ္အားရည္မွန္းလ်က္ ေခါင္းေလာင္းေတာ္တစ္လုံး
သြန္းလုပ္လွဴဒါန္းခဲ့သည္။ ယင္းေခါင္းေလာင္းေတာ္သည္ ေၾကးစင္သျပာ ၆၇ဝဝဝ ျဖင့္
သြန္းလုပ္ထားကာ ေခါင္းေလာင္းစာတြင္ သဗၺညဳတဘုရား
အျဖစ္သို႔ေရာက္ရွိလိုေၾကာင္ း ဆုႀကီးပန္ခဲ့ သည္။ ေခါင္းေလာင္းစာတြင္ ကမၸည္းစာ ၁၈ ေၾကာင္း ေရးထိုးထား၍ ေခါင္းေလာင္း ေတာ္အရြယ္ပမာဏကို ထည့္သြင္းေရးထိုးထားခဲ့သည္။
ပုဂံမင္း၏အလွဴေတာ္ေခါင္း ေလာင္းကို မႏၱေလးၿမိဳ႕ရွိ အိမ္ေတာ္ရာေစတီတြင္
ျမင္ေတြ႕ႏိုင္သည္။ ေစတီေတာ္ကို မဟာေလာကရံသီဟု ဘြဲ႕မည္တပ္ခဲ့ေသာ္လည္း
အိမ္ေတာ္ရာေစတီအျဖစ္ ပိုမို ထင္ရွားခဲ့သည္။
အိမ္ေတာ္ရာေစတီသည္ မႏၱေလးၿမိဳ႕ ခ်မ္းေအးသာစံၿမိဳ႕နယ္ မတဲရပ္တြင္ တည္ ရွိၿပီး ပုဂံမင္းသည္ ဘုရင္မျဖစ္မီ မင္းသားဘဝကစံခဲ့သည့္ အိမ္ေတာ္ရာတြင္ တည္ ထားသည့္ေစတီျဖစ္သည္။ ယင္းေစတီဝင္းမွာပင္ ပုဂံမင္း၏ညီျဖစ္သူ မင္းတုန္းမင္း (၁၈၅၃-၁၈၇၈)လွဴဒါန္းခဲ့သည့္ ေခါင္းေလာင္းေတာ္ကို ျမင္ေတြ႕ႏိုင္သည္။
မင္းတုန္းမင္းႀကီးသည္ အလွဴေတာ္ေခါင္းေလာင္းကို ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၁၆ ခုႏွစ္ နတ္ေတာ္လတြင္ ေစတီေတာ္သို႔ သဒၵဒါနအျဖစ္ လွဴဒါန္းခဲ့ သည္။ ေခါင္းေလာင္း ေတာ္ကို ေၾကးခ်ိန္သျပာ ေျခာက္ေသာင္းေက်ာ္ျဖင့္ သြန္းလုပ္ၿပီး မဂ္ဖိုလ္ေရာက္ ခြင့္အဆင့္ဆင့္ကို ျဖည့္က်င့္ေဆာင္ရြက္လိုေၾကာ င္း ဆုပန္ခဲ့သည္။
ကုန္းေဘာင္ေခတ္က ျမန္မာရွင္ဘုရင္မ်ား သြန္းလုပ္လွဴဒါန္းခဲ့ၾကသည့္
ေခါင္း ေလာင္းေတာ္မ်ားတြင္ ကမၺည္းစာမ်ား ကိုေရးထိုးထားခဲ့ၾကသည္။
ဘုရင္မ်ားသည္ မိမိတို႔သြန္းလုပ္ခဲ့သည့္ ေခါင္းေလာင္း အရြယ္အစား၊ အေလးခ်ိန္၊
တင္လွဴသည့္ ေစတီဘုရား၊ တင္လွဴသည့္ေန႔စြဲ၊ ဆုေတာင္း စသည့္အခ်က္မ်ားကို
ေခါင္းေလာင္းမ်ား ေပၚ၌ ေရးထိုး မွတ္တမ္းျပဳခဲ့ၾကသျဖင့္ ခိုင္မာေသာ
သမိုင္းအေထာက္အထားမ်ားကို သိရွိႏိုင္ခဲ့ၾကေပသည္။
ႏိုင္ငံတစ္ခု၏ အတိတ္သမိုင္းေၾကာင္းကိုေဖာ္ ထုတ္ၾကရာတြင္
ေက်ာက္စာမ်ားကို အဓိက အားကိုးျပဳေလ့ရွိရာ သမိုင္းမွတ္တမ္း
တစ္စိတ္တစ္ပိုင္းကို ေရးထိုး ထားေလ့ ရွိ သည့္ ေခါင္းေလာင္းမ်ားသည္လည္း
သုေတသီမ်ား အားကိုးျပဳၾကရ သည့္ သမိုင္း အေထာက္အထား ေရွးေဟာင္းပစၥည္းမ်ားပင္
ျဖစ္ၾကေပသည္။ ။
ကိုးကား- ကုန္းေဘာင္ေခတ္ လက္ေရြးစင္ေခါင္းေလာင္းစာမ် ား (ဦးစိန္ေမာင္ဦး)
ျမန္မာ့ရက္စြဲသမိုင္း၊ ကုန္းေဘာင္ဆက္ (ေဒါက္တာသန္းထြန္း)
ကုန္းေဘာင္ဆက္ မဟာရာဇဝင္ႀကီး (ဦးေမာင္ေမာင္တင္)
Source-MOI Webportal Myanmar
ေမာင္သာ(ေရွးေဟာင္းသုေတသန)
ျမန္မာ့သမိုင္းတစ္ေလွ်ာက္ စည္းလုံးေသာျမန္မာႏိုင္ငံေတ
ကုန္းေဘာင္ေခတ္သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ ဗုဒၶဘာသာထြန္းကားၿပီးခ်ိန္ျ
အေလာင္းဘုရားဦးေအာင္ေဇယ်မွ
အေလာင္းမင္းတရားေခါင္းေလာင္
အေလာင္းမင္းတရားဦးေအာင္ေဇယ
အေလာင္းမင္းတရားေခါင္းေလာင္
ေခါင္းေလာင္းခါးစည္းေအာက္တြ
အေလာင္းမင္းတရားသည္ အတုလယသ မဟာဓမၼရာဇာဓိရာဇာဂု႐ု ဘြဲ႕တံဆိပ္ ေတာ္ရ အတုလဆရာေတာ္ အရွင္ယသ၏ အၾကံဉာဏ္မ်ားအတိုင္း တိုင္းေရးျပည္ မႈမ်ားကိုေဆာင္ရြက္ခဲ့ရာ ခက္ခဲေသာကိစၥမ်ားတြင္ ေအာင္ျမင္မႈမ်ား ရရွိခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အေလာင္းမင္းတရားသည္ မိမိ၏ဘုန္းတန္ခိုးအာဏာ ႀကီးထြား၍ ရန္ အေပါင္းကိုေအာင္ႏိုင္ရန္ ရည္ရြယ္လ်က္ အတုလ ဆရာေတာ္၏ ၫႊန္ၾကားမႈအတိုင္း ေခါင္းေလာင္းကို သြန္းလုပ္ ခဲ့ျခင္းျဖစ္ႏိုင္ေၾကာင္း ဆရာႀကီးဦးစိန္ေမာင္ဦးက ေကာက္ခ်က္ခ်ခဲ့သည္။
စဥ့္ကူးမင္းေခါင္းေလာင္းေတာ
စဥ့္ကူးမင္းေခါင္းေလာင္းကို
အေလးခ်ိန္ ၁၅၅၅၅ ပိႆာရွိၿပီး အျမင့္ ၁၁ ေပ သံုးလက္မ၊ ေခါင္းေလာင္းအဝ ခုနစ္ေပ ေျခာက္လက္မ၊ ေခါင္းေလာင္းဝ ႏႈတ္ခမ္းလုံးပတ္ ၂၂ ေပ ၆ လက္မ၊ ေၾကးထု တစ္ေပ ရွစ္လက္မရွိသည့္ စဥ့္ကူးမင္းေခါင္းေလာင္းေတာ
သို႔ေသာ္ ေခါင္းေလာင္းေတာ္ကိုတင္ေဆာင
ဗဒံုမင္းေခါင္းေလာင္းေတာ္ႏွ
ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္၏ ပဥၥမေျမာက္ဘုရင္ျဖစ္သူ ဗဒံုင္း(၁၇၈၂-၁၈၁၃)သည္ ေခါင္းေလာင္းေတာ္ႏွစ္လုံး လွဴဒါန္းခဲ့ရာ ကမၻာေက်ာ္ မင္းကြန္းေခါင္းေလာင္းေတာ္ ႀကီးႏွင့္ စစ္ကိုင္းၿမိဳ႕ ေအာင္ေျမေလာကေစတီတြင္ ခ်ိတ္ဆြဲထားသည့္ ေခါင္းေလာင္းေတာ္တို႔ ျဖစ္သည္။
စစ္ကိုင္း ေအာင္ေျမေလာကေစတီ ေခါင္းေလာင္းသည္ ေစတီ ေတာ္
အေရွ႕ေစာင္းတန္းမုခ္တြင္ တည္ရွိၿပီး ဗဒံုမင္းက ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၁၄၃ ခုႏွစ္တြင္ တင္လွဴခဲ့သည္။ ေၾကးစင္အေလးခ်ိန္ ၂၅ဝဝ ပိႆာျဖင့္ သြန္းလုပ္ထားသည့္ ယင္းေခါင္းေလာင္းသည္ အဝ သံုးေပ ငါးလက္မ၊ ေစာက္ ၄ ေပ ၁၁ လက္မ၊ လုံး ပတ္ ၁ဝ ေပ ၆ လက္မ ရွိသည္။
ဗဒံုမင္းသည္ မင္းကြန္းပုထိုးေတာ္ႀကီးတြင
ယင္းေခါင္း ေလာင္းႀကီးသည္ ကမၻာေပၚတြင္ အသံထြက္ႏိုင္ေသာေခါင္းေလာင္
ကုန္းေဘာင္ဆက္ မဟာရာဇဝင္ေတာ္ႀကီးတြင္ မင္းကြန္းေခါင္းေလာင္းႀကီးက
ဘႀကီးေတာ္၏ ေခါင္းေလာင္းေတာ္ႏွစ္လုံး
ဘႀကီးေတာ္ဟုထင္ရွားသည့္ စစ္ကိုင္းမင္း(၁၈၁၉-၁၈၃၇)ႏွ
ဘႀကီးေတာ္၏ အျခားေခါင္းေလာင္းေတာ္တစ္လု
အေလာင္းမင္းတရားတည္ထားခဲ့သည
သာယာဝတီမင္းေခါင္းေလာင္းေတာ
သာယာဝတီမင္း(၁၈၃၇-၁၈၄၆)သည္ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂ဝ၃ ခုႏွစ္ ေတာ္ သလင္းလဆုတ္ ၇ ရက္ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၄၁ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ ၉ ရက္) တနလၤာေန႔ တြင္ ဒဂုံဆံေတာ္ရွင္ ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္ျမတ္ကို ဖူးေျမာ္ရန္ ေနျပည္ေတာ္ အမရပူရမွ ဥကၠလာပ (ရန္ကုန္)သို႔ ေဖာင္ေတာ္ျဖင့္ စုန္ခဲ့သည္။ ၁၈၄၁ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ ၃ ရက္တြင္ သာယာဝတီမင္း သည္ ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္ျမတ္အား ဖူးေျမာ္ခဲ့ကာ ေစတီ ေတာ္ငွက္ေပ်ာဖူးမွ ဖိနပ္ေတာ္အထိ ေရႊသကၤန္းကပ္လွဴခဲ့သည္။
သာယာဝတီမင္းသည္ ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္ရင္ျပင္ေတာ
ေလာင္းႀကီးတစ္လုံးကို ၁၂ဝ၃ ခုႏွစ္ သီတင္းကြၽတ္လဆန္း ၁ဝ ရက္ေန႔တြင္ စတင္ သြန္းေလာင္းခဲ့သည္။ ေခါင္းေလာင္းေတာ္ႀကီးအား သုံးႏွစ္ၾကာသြန္းေလာင္းခဲ့ ရၿပီး ျမန္မာ သကၠရာဇ္ ၁၂ဝ၆ ခုႏွစ္ တေပါင္းလတြင္ ဟံသာဝတီၿမိဳ႕ဝန္ႏွင့္ အရာရွိမ်ားႀကီး ၾကပ္ကာ ပြဲသဘင္စုံလင္စြာျဖင့္ ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္တြင္ ခ်ိတ္ဆြဲ၍ ေရစက္ခ်လွဴဒါန္း ခဲ့သည္။ ေခါင္းေလာင္းေတာ္ႀကီးအား 'မဟာတိသဒၵ ဃ႑ရာဇာ'ဟု ဘြဲ႕အမည္တပ္ ခဲ့သည္။
သာယာဝတီ ေခါင္းေလာင္းေတာ္ႀကီး၏ အတိုင္းအတာႏွင့္ အေလးခ်ိန္တို႔ကို ကုန္းေဘာင္ဆက္မဟာရာဇဝင္တြင္
(မူရင္းသတ္ပုံအတိုင္းျဖစ္ပါ
သာယာဝတီမင္းေခါင္းေလာင္းႀကီ
ပုဂံမင္းႏွင့္ မင္းတုန္းမင္း ေခါင္းေလာင္းေတာ္မ်ား
ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္၏ ကိုးဆက္ေျမာက္ဘုရင္ ပုဂံမင္း(၁၈၄၆-၁၈၅၃)သည္ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၁၂ ခုႏွစ္တြင္ မဟာေလာကရံသီေစတီေတာ္ အား တတိယပစၥယံ အထက္ ကြန္းေတာင္တြင္ ဓာတ္ေတာ္ေမြေတာ္စသည္တို႔ကို
အိမ္ေတာ္ရာေစတီသည္ မႏၱေလးၿမိဳ႕ ခ်မ္းေအးသာစံၿမိဳ႕နယ္ မတဲရပ္တြင္ တည္ ရွိၿပီး ပုဂံမင္းသည္ ဘုရင္မျဖစ္မီ မင္းသားဘဝကစံခဲ့သည့္ အိမ္ေတာ္ရာတြင္ တည္ ထားသည့္ေစတီျဖစ္သည္။ ယင္းေစတီဝင္းမွာပင္ ပုဂံမင္း၏ညီျဖစ္သူ မင္းတုန္းမင္း (၁၈၅၃-၁၈၇၈)လွဴဒါန္းခဲ့သည့္
မင္းတုန္းမင္းႀကီးသည္ အလွဴေတာ္ေခါင္းေလာင္းကို ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၁၆ ခုႏွစ္ နတ္ေတာ္လတြင္ ေစတီေတာ္သို႔ သဒၵဒါနအျဖစ္ လွဴဒါန္းခဲ့ သည္။ ေခါင္းေလာင္း ေတာ္ကို ေၾကးခ်ိန္သျပာ ေျခာက္ေသာင္းေက်ာ္ျဖင့္ သြန္းလုပ္ၿပီး မဂ္ဖိုလ္ေရာက္ ခြင့္အဆင့္ဆင့္ကို ျဖည့္က်င့္ေဆာင္ရြက္လိုေၾကာ
ကုန္းေဘာင္ေခတ္က ျမန္မာရွင္ဘုရင္မ်ား သြန္းလုပ္လွဴဒါန္းခဲ့ၾကသည့္
ႏိုင္ငံတစ္ခု၏ အတိတ္သမိုင္းေၾကာင္းကိုေဖာ္
ကိုးကား- ကုန္းေဘာင္ေခတ္ လက္ေရြးစင္ေခါင္းေလာင္းစာမ်
ျမန္မာ့ရက္စြဲသမိုင္း၊ ကုန္းေဘာင္ဆက္ (ေဒါက္တာသန္းထြန္း)
ကုန္းေဘာင္ဆက္ မဟာရာဇဝင္ႀကီး (ဦးေမာင္ေမာင္တင္)
Source-MOI Webportal Myanmar
No comments:
Post a Comment