ဝန္ၾကီး ပေဒသရာဇာ

ျမန္မာစာေပသမုိင္းတြင္ အလုပ္သမား ဆင္းရဲသားတို႔၏ ဘဝကို ခ်စ္ခင္ၾကင္နာေသာ စိတ္ေစတနာျဖင့္ စာဖြဲ႔ေသာ စာဆိုမ်ားကို ျပပါဆိုလွ်င္ ဝန္ႀကီး ပေဒသရာဇာကို ထိပ္ဆုံးမွ ျပရေပမည္။ ပေဒသရာဇာသည္ ေညာင္ရမ္းေခတ္၌ ထြန္းကားေသာ စာဆိုျဖစ္သည္။ အင္းဝ၌ စိုးစံၾကေသာ မင္းရဲေက်ာ္ထင္၊ စေနမင္း၊ တနဂၤေႏြမင္း၊ မဟာဓမၼရာဇာဓိပတိမင္း (ဟံသာဝတီေရာက္မင္း) ေပါင္း မင္းေလးဆက္ ကို မွီသူ ျဖစ္သည္။ ဘုရင့္အမႈေတာ္ကို ထမ္းရြက္ရင္း တစ္ဖက္မွ စာဖြဲ႔ဆိုသည္။

သကၠရာဇ္ ၁ဝ၃၄ ခုတြင္ အင္း၀ၿမိဳ႕၌ သီရိပဝရာဒိတ်ဘဝနသီဟသူရ အဂၢပ႑ိတရာဇာဓိ မဟာဓမၼရာဇာဘြဲ႔ခံ အဂၤါမင္း နန္းတက္သည္။ ရမည္းသင္းမင္း ဟူ၍လည္း ေခၚတြင္သည္။ ထိုမင္း၏ လက္ထက္တြင္ သားေတာ္အိမ္ေရွ႕မင္းထံတြင္ အခ်ီေတာ္အျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္ရသူ မိခင္မွ စာဆိုဝန္ႀကီး ပေဒသရာဇာကို ဖြားျမင္သည္။ ဖြားျမင္ရာ ဇာတိေဒသကား အင္းဝၿမိဳ႕ေနျပည္ေတာ္ အေနာက္ေျမာက္ ယြန္းယြန္း ခ်င္းတြင္းျမစ္ႏွင့္ ယမားေခ်ာင္းဆုံရာ ဆည္ေျမာင္းေခ်ာင္းကန္တို႔၏ သာယာစိုျပည္ေသာ ငခုံ႐ြာ ၊ လင္းဇရက္႐ြာတို႔အနီး ယခု ပုလဲၿမိဳ႕ ေမြထုံ႐ြာပင္ ျဖစ္သည္။ ေႏွာင္းေခတ္စာဆို ေညာင္ပင္သာ ဦးပုည (ျမန္မာ ၁၁၉၀ - ၁၂၆၃) က မိန္႔ၾကားခဲ့သည္။

စာဆို၏ ဖြားျမင္သကၠရာဇ္ကို ေမာင္သုတအမည္ခံ ဗိုလ္မွဴးဘေသာင္း ျပဳစုေသာ “စာဆိုေတာ္မ်ား အတၳဳပၸတိၱ” စာအုပ္ စာ - ၁၂၄ ၌ ျမန္မာသကၠရာဇ္ နန္းတက္သည့္ အဂၤါမင္းလက္ထက္တြင္ ဖြားျမင္သည္ ဟု သာမညသာ ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ စာဆို၏ ဖြားျမင္သကၠရာဇ္ကို တြက္ခ်က္ယူႏိုင္သည့္ အမွတ္အသားကို စာဆိုကိုယ္တိုင္ စပ္ဆိုခဲ့သည့္ မဏိကက္ပ်ိဳ႕ နိဂုံးတြင္ - “သားေတာ္ထြက္တင္ အိမ္ေ႐ွ႕႐ွင္သည္ ဥကင္စိုးၿပီ၊ သီရိမဟာသီဟသူရ၊ ဓမၼရာဇာ၊ ေၾကညာႏွံ႔သိ တံဆိပ္ရွိသည့္ သီရိထြန္းျပတ္ႏွင့္ လက္ထက္ကား ငယ္သက္ႏုမ်စ္၊ ဆယ့္သုံးႏွစ္က ၊ တင္ျပစ္မဲ့စြာ” ေဖာ္ျပထားရာ ထိုမင္း (စေနမင္း) နန္းတက္ခ်ိန္ မသကၠရာဇ္ ၁၀၆၀ တြင္ စာဆိုသည္ အသက္ (၁၃) ႏွစ္ရွိၿပီးျဖစ္ေၾကာင္း စာဆိုကိုယ္တိုင္ စပ္ဆိုခဲ့သျဖင့္ စာဆို၏ ဖြားသကၠရာဇ္သည္ သကၠရာဇ္ ၁၀၄၇ ခုႏွစ္ ျဖစ္ေၾကာင္း အေသအခ်ာ သိရေပေတာ့သည္။

စာဆို၏ အမိအဖတို႔၏ အမည္နာမမ်ားကို မသိရေသာ္လည္း ဖခင္ဘက္မွ အဘိုးသည္ ဝန္ေထာက္ေတာ္ အရာ႐ွိတစ္ဦးျဖစ္သည့္ ျပင္ေ႐ႊၾကပ္စား မွဴးႀကီးမတ္ႀကီးတို႔၏ အေခါင္အဖ်ားျဖစ္ခဲ့ေၾကာင္း သိရေပသည္။ စာဆို၏ ဖခင္သည္လည္း အဘိုးနည္းတူ ေ႐ႊၾကပ္စား စနည္းေနရာေန နန္းတြင္းဝန္စုပါ မွဴးႀကီးမတ္ႀကီး ျဖစ္ခဲ့ေၾကာင္းကို စာဆိုက သူဇာပ်ိဳ႕နိဂုံးတြင္ စပ္ဆိုထားေပသည္။ သို႔ႏွင့္ စေနမင္း လက္ထက္ ၀န္ႀကီးပေဒသရာဇာေလာင္းသည္ စုေရးစုကိုင္အျဖစ္ စတင္ထမ္း႐ြက္ကာ ကဗ်ာလကၤာမ်ားကို ေရးသား စပ္ဆိုစ ျပဳေလသည္။

ထို႔ေနာက္ ထိုမင္းလက္ထက္ေတာ္အခါမွာပင္ ပေဒသရာဇာသည္ သားေတာ္အိမ္ေ႐ွ႕ “အခ်ီေတာ္သား” အျဖစ္ျဖင့္ ထမ္း႐ြက္ရျပန္သည္။ ဤသည္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ “မဏိကက္ပ်ိဳ႕” နိဂုံးတြင္ - “မွတ္ေလာ့ စည္ရွည္၊ ကၽြႏု္ပ္သည္လွ်င္ ဘုန္းစည္ပရမ၊ ဘုရားေဘးေတာ္၊ တံဆိပ္ေတာ္မူ၊ မည္ေက်ာ္ပါဠိ၊ သီရိႀတိ၊ ဘဝနာသီဟ သူရအဂၢမဏိတရာ၊ မဟာဓမၼရာဇာ၊ ႏုရာထြက္ခ်က္၊ မင္းလက္ထက္ဝယ္၊ ခ်စ္သက္႐ႈေမွ်ာ္၊ သားေတာ္ရန္နင္း၊ အိမ္ေ႐ွ႕မင္း၏ ထံရင္းမျခား၊ ခ်ီေတာ္သားလွ်င္ ျဖစ္ျငားသည္ေၾကာင့္၊ မေႏွာင့္ဒုကၡ၊ ေမြးစကပင္ သုခေပ်ာ္ေပ်ာ္၊ လူျဖစ္ေတာ္၏” ဟု စပ္ဆိုထားေပသည္။

သို႔ႏွင့္ သကၠရာဇ္ ၁ဝ၇၆ ခုႏွစ္ ေရာက္ျပန္ေသာ္ မွန္နန္းရွင္ေခၚ တနဂၤေႏြမင္းတရားႀကီး နန္းတက္ေတာ္မူေလသည္။ တနဂၤေႏြမင္း၏သားမွာ ေနာင္ ဟံသာဝတီေရာက္မင္း ဟု တြင္ခဲ့သည့္ ၾကာသပေတးမင္း ျဖစ္သည္။ စာဆိုသည္ တနဂၤေႏြမင္းတရားႀကီး လက္ထက္တြင္ “လက္၀ဲေရႊေတာင္” ဘြ႔ဲႏွင့္ မန္က်ည္းတုံရြာကို ေပးသနားေတာ္ျမတ္ခံရသည္။ (မန္က်ည္းတုံရြာကေလးကား ေရႊဘိုစီရင္စု ၀က္လက္ၿမိဳ႕၏ အေနာက္ဘက္ (၁) မိုင္ေက်ာ္ေက်ာ္ (၂) မိုင္ခန္႔တြင္ တည္ရွိေလသည္။) ေဝါပလာမွဴး ရာထူးကိုလည္း ခန္႔အပ္ျခင္း ခံရသည္။ ေရႊဓါးေဆာက္ျပည္၊ အိမ္ျပည့္ျဖင့္လည္း ခ်ီးျမွင့္သူေကာင္း ျပဳျခင္းခံရသည္။ ကဗ်ာလကၤာရကိုလည္း ေရးသားဆက္သြင္းရေလသည္။

ထို႔ျပင္ တနဂၤေႏြမင္း၏ သားေတာ္ ငစဥ့္ကူးမင္းသား (ေနာင္မင္းျဖစ္မည့္သူ) ထံတြင္ အခ်ီေတာ္အျဖစ္ ထမ္းရြက္ရသည္။ အိမ္ေ႐ွ႕မင္းထံ အခ်ီေတာ္အျဖစ္ ခံစားရသည့္ တာဝန္သည္ စာဆို၏ မ်ိဳး႐ိုးပါ တာ၀န္တစ္ရပ္ဟုပင္ ဆိုသင့္ေတာ့သည္။ ၾကာသပေတးမင္း ေခၚ ဟံသာဝတီေရာက္မင္း လက္ထက္ စာဆို၏ ဘ၀ႏွင့္ပတ္သက္၍ “ဝိေသာဓနီစံျပက်မ္း” ဒုတိယတြဲတြင္ ပုဂံဝန္ေထာက္မင္း ဦးတင္ ကိုးကားသည့္ နန္းတြင္းမူ ေ႐ွးေဟာင္းအမွတ္အသားတစ္ခု၌ - “သကၠရာဇ္ ၁၀၉၅ ခုႏွစ္၌ နန္းတက္ေသာ ေလာကသရဘူေစတီေတာ္ ဒါယကာ ဟံသာဝတီပါမင္း အိမ္ေ႐ွ႕မင္းအျဖစ္ႏွင့္ ငစဥ့္ကူးၿမိဳ႕ကိုစား၍ အိမ္ေ႐ွ႕ေနစဥ္ အခ်ီေတာ္အျဖစ္ႏွင့္ ခစားထမ္းရြက္ရသည္။ ထို႔ေနာက္ ဟံသာဝတီပါမင္း လက္ထက္တြင္ ပညာအရည္အခ်င္းႏွင့္အတူ အထူးျပည့္စုံေလရကား ေ႐ွးဦးစြာ ေ႐ႊက်ပ္လက္ဖက္အိုး က်ိဳင္းေလးသစ္ခန္႔ ေပးအပ္ျခင္းခံရ၍ ဘယေက်ာ္သူဘြဲ႔ကို ရ႐ွိကာ ဇ႐ြံၿမိဳ႕ကို စားရသည္” ေဖာ္ျပထားသည္။

“ပေဒသရာဇာ” ဘြဲ႔မည္ခံ စာဆိုေတာ္ “ဘယေက်ာ္သူ” အမတ္ဘဝတြင္ ပထမအိမ္ေထာင္ဦး ပ်က္ေလသည္။ သို႔ ပ်က္ပင္ပ်က္ျငားေသာ္လည္း အရွင့္အမႈေတာ္ကို ေသြေခ်ာ္မကြက္ ထမ္းေဆာင္ရြက္ၿမဲ ထမ္းေဆာင္ေနျပန္ေသာအခိုက္ ဘုရင္မင္းျမတ္ကိုယ္ေတာ္တိုင္ စီမံကာ မွဴးရိုးမတ္မ်ိဳးသမီးႏွင့္ ေဆာင္ႏွင္းေပးျပန္သည္။ ဒုတိယအိမ္ေထာင္ဖက္ ဝန္ကေတာ္ေလာင္းမွာ မုဆိုးမျဖစ္သည္။ ငယ္စဥ္အခါ ကာလကပင္ မုဆိုးမျဖစ္ရရွာေသာ ဝန္ကေတာ္ေလာင္း၏ အမိအဖတို႔လည္း မၾကာျမင့္မီပင္ အနိစၥေရာက္ျပန္ေလရကား ေရွးဦးစြာ အေမြ၊ ဥစၥာတို႔ကို ေမာင္အငယ္ျဖစ္ေသာ အမတ္ႏွင့္ ခြဲေဝ၍ မယူေသးဘဲ အတူတကြပင္ ေနထိုင္ၾက၏ သို႔ေသာ္ေမာင္ျဖစ္သူ အမတ္မင္းမွာလည္း မ်ားမၾကာမီ ကြန္လြန္ခဲ့ျပန္သျဖင့္ “ေစြ႔ေစြ႔ေမာမွ်၊ ပူျပင္းျပလ်က္၊ အစ္ကိုခ်စ္ဝမ္း၊ လြမ္းစက်န္ရွိ၊ မိကုိလြမ္းပူ၊ ရွိန္လူမညံ့၊ မခ့ံမူးေမွာင္၊ ေမာင္ကိုလြမ္းမိ၊ ေလာင္ခ်ိျပင္းျပ၊ ႐ူးတေထြျပား၊ ႐ိႈက္တိမ္းပါးလ်က္၊ အိပ္စားမတည္ ၊ မ်က္ရည္သြယ္ၿပိဳင္၊ ဆည္ႏိုင္ဖဲ့လွ်င္း၊ ရွိစဥ္တြင္းဝယ္” မိမိတို႔၏ အရွင္သခင္ျဖစ္ေသာ ဟံသာဝတီေရာက္ မင္းတရားႀကီးက ေနာင္အခါ “၀န္ႀကီးပေဒသရာဇာ” ဟု တြင္မည့္ ဘယေက်ာ္သူအမတ္ႏွင့္ ေပးစားထိမ္းျမား ေတာ္မူလိုက္သည္။

ဤသို႔အားျဖင့္ ဘယေက်ာ္သူအမတ္မွာ ဘုရင္မင္းတရားႀကီး၏ ျမတ္ႏိုးကိုးစားျခင္းကို ခံရလ်က္ ဤအေဆာင္အေယာင္၊ ဤဘြဲ႔မည္ရည္ႏွင့္ပင္ မေလ်ာ္လွေသးဟု ေအာက္ေမ့ကာ ေ႐ွးဦးစြာ “မင္းေက်ာ္ထင္” ဟူေသာ ဘြဲ႔ကို သနားခ်ီးျမွင့္သည္။ အမွန္စင္စစ္ ဤ “မင္းေက်ာ္ထင္” ဟူေသာ ဘြဲမွာ သာမန္ဘြဲ႔မ်ိဳးမဟုတ္။ မင္းညီမင္းသား၊ မင္းေယာက္ဖေတာ္မ်ားကိုသာလွ်င္ ေပးဖူးေသာ ဘြဲ႔မ်ိဳး ျဖစ္ေလသည္။

သူဇာပ်ိဳ႕ကို နိဂုံးခ်ဳပ္ေသာ သကၠရာဇ္ ၁၁ဝ၃ ခုႏွစ္က ကဆုန္လဆန္းတိုင္ေအာင္ပင္ ဤဘြဲ႔မည္ရည္ႏွင့္သာ ထင္ရွားလ်က္ ရွိေသးသည္။ သူဇာပ်ိဳ႕နိဂုံးကို အဆုံးသတ္ေရးသားၿပီးစီးသည္ႏွင့္ မေ႐ွးမေႏွာင္းပင္ ယာယီယၾတာအရာတြင္ တတ္သိလိမၼာေတာ္မူေသာ ဟံသာဝတီေရာက္မင္းတရားသည္ ကိန္းေခ်၊ ခန္းေခ် ယၾတာျပဳအံ့ေသာဌာ “ရဲတစ္ေထာင္၊ ေနာင္တစ္ရာခံလတၱံ႔” ဟူေသာ နိမိတ္ေဘာင္အရ ငယ္မည္ငဦးကို မင္းရဲဦး၊ ငေက်ာ္ကို မင္းရဲေက်ာ္ စသည္ျဖင့္ ရဲတစ္ေထာင္ျပည့့္ ဘြဲ႔အမည္ ေပးေတာ္မူရာတြင္ “မင္းေက်ာ္ထင္” လည္း “မင္းရဲေက်ာ္ထင္” ဟု ထင္ရွားလာျပန္သည္။

သို႔ရာတြင္ မင္းတရားႀကီးမွာ ဤမွ် ခ်ီးျမွင့္ရသည္ႏွင့္ မေက်နပ္ေသး။ တိုးတက္ထပ္ဆင့္၍ “မင္းရဲမင္းလွေက်ာ္ထင္” ဟူေသာ ဘြဲ႔ျဖင့္ အသည္ဝန္ႀကီးရာထူးသို႔ ဆက္လက္ခ်ီးျမွင့္လိုက္သည္သာမက ဇလြန္(ဇ႐ြံ)ၿမိဳ႕ကိုလည္း ၿမိဳ႕စားအသနားေတာ္ျမတ္ ခံရျပန္ေလသည္။ အေဆာင္အေယာင္မ်ား အျဖစ္ျဖင့္လည္း ကြမ္းခြက္၊ လက္ဖက္အိုး၊ အ၀န္း၊ ဓား၊ ျမည္သရီမြမ္း၊ တေကာင္းပိတ္၊ ေထြးအင္တို႔ကို ေပးသနားေတာ္မူေလသည္။ ထို႔အျပင္ ေလာကမာရ္ေအာင္ေစတီေတာ္ ဘုရားဒါယကာမင္း လက္ထက္ေတာ္က တြင္းသင္းမင္းႀကီး ေနမ်ိဳးေဇယ်ေနာ္ရထာကို ပန္းဆိုးထီး၊ အ႐ိုးေရႊႀကံဆစ္၊ အလက္ေ႐ႊက်က္ ေ႐ႊေညာင္႐ြက္ သုံးဆင့္ေပးဖူးသကဲ့သို႔လည္း ေပးအပ္ခ်ီးျမွင့္ေတာ္မူေသးသည္။ ထုိမွတစ္ပါး အမတ္ကေတာ္အားလည္း “ေဒဝီ” ဟူ၍ အမတ္ငယ္တို႔၏ အေဆာင္အေယာင္မ်ားကို သနားခ်ီးျမွင့္ျပန္ေလသည္။

ဤအေတာအတြင္း စာဆိုေတာ္၀န္ႀကီး၏ ဂုဏ္သတင္းသည္ တျဖည္းျဖည္း သင့္ပ်ံ႕လာေလသည္။ ထိုစာဆိုေတာ္၀န္ႀကီး၏ အေပၚ၌ ထား႐ွိအပ္ေသာ မင္းတရားႀကီး၏ ယုံၾကည္ကိုးစားမႈသည္လည္း တျဖည္းျဖည္း ရင့္သန္လာေလသည္။ သုိ႔ျဖင့္ ဟံသာဝတီေရာက္ မင္းတရားႀကီးကိုယ္ေတာ္တိုင္က “စာဆိုႀကီး” ဟု ေခၚ၍ “နတ္ရွင္ေနာင္ဘြဲ႔”၊ “ပေဒသရာဇ္ဘြဲ႔”၊ “ပေဒသရာဇာဘြဲ႔”၊ “ၿမိဳ႕တြင္းနတ္ရွင္ဘြဲ႔”၊ “ၿမိဳ႕တြင္း႐ွင္ဘုရင္ဘြဲ႔” တို႔ျဖင့္ ထင္ေလာင္းခ်ီးျမွင့္ျပန္ေလသည္။ “ပေဒသရာဇာ” ဘြဲမွာ ေက်းကၽြန္တို႔ လြန္းစြာ ခုခံေသာ ဘြဲ႔ေပတည္း။ “ရာဇာ” တပ္၍ေပးေသာ ဘြဲ႔ျဖစ္သည္ကို ေထာက္ျခင္းျဖင့္ သိႏိုင္ေလသည္။

ဤတြင္ “စာဆိုႀကီး” ဟု ခ်စ္စႏိုးေခၚသည္မွာ “စာဆိုႀကီး” ေအာက္ အပင့္ ၊ အရစ္ ၊ အဆုံးအျဖတ္ ေရးသူ “မဟာမင္းေက်ာ္” အမည္ရွိေသာ “စာဆိုငယ္” တစ္ဦးရွိေသးသည့္အတြက္ပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ဤသည္ကို ရည္၍ ဆရာေတာ္ ဦးဗုဓ္က “ဖ်သီးမ်ိဳးမွ ၾကြင္းသမွ်လွ်င္၊ ျဖအေပါင္းမွာ အရစ္သာဟု စာဆိုငယ္ေခၚ၊ မင္းေက်ာ္ပုံေသ ၊ဆုံးျဖတ္ေထြေၾကာင့္” ဟု စပ္ဆိုေတာ္မူခဲ့သည္။

“နတ္သွ်င္ေနာင္” ဘြဲ႔ကို ေပးျပန္သည္မွာ “မင္းရဲေက်ာ္ထင္” ဟူေသာ ဘြဲ႔ႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ အထက္တြင္ ျပဆိုခဲ့ၿပီးသည့္အတိုင္း ယာယီယၾကာအရာတြင္ တတ္သိလိမၼာေတာ္မူေသာ ဟံသာဝတီေရာက္ မင္းတရားႀကီးသည္ ကိန္းေခ်ခန္းေခ် ယၾတာျပဳအံ့ေသာဌာ “ရဲတစ္ေထာင္ ေနာင္တစ္ရာ” ျပည့္ေလေအာင္ ဘြဲ႔မည္ရည္ေပးရာ၌ “ရဲတစ္ေထာင္” အတြက္ “မင္းရဲဦး” ၊ “မင္းရဲေက်ာ္” စသည္ျဖင့္ အမည္မ်ား မွည့္သကဲ့သို႔ မွဴးရိုးမတ္ရိုးမ်ား အထဲမွလည္း “ေနာင္တစ္ရာ” အတြက္ “မင္းတရားေနာင္” ၊ “ရွင္ပင့္ေနာင္” စသည္ျဖင့္ အမည္မ်ား မွည့္ေလသည္။ ပုဏၰား ေဗဒင္တတ္မ်ား အထဲမွလည္း “ေနာင္ျဖဴ” ၊ “ေနာင္ညိဳ” ၊ “ေနာင္ၾကာ” စသည္ျဖင့္ အမည္မ်ား မွည့္ျပန္သည္ ထိုအခါ မိမိအထူးႏွစ္သက္သည့္ “စာဆိုႀကီး” အဖို႔ ဘြဲ႔မည္ရည္တစ္ခု စဥ္းစားရာတြင္ ရတုကဗ်ာေရးရား၌ တံခြန္စိုက္ထိပ္ေခါင္တင္ျဖစ္ခဲ့ေသာ ေတာင္ငူဘုရင္ နတ္သွ်င္ေနာင္ ၏ ဘြဲ႔နာမေတာ္ကို သတိရမိဟန္ တူေလသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ထိုဘဲြ႔နာမေတာ္အတိုင္း “နတ္သွ်င္ေနာင္” ဟု ဘြဲ႔ေပးျခင္းပင္ ျဖစ္တန္သည္။

“ပေဒသရာဇ္” ဘြဲ႔၊ “ပေဒသရာဇာ” ဘြဲ႔ ၊ “ၿမိဳ႕တြင္းနတ္ရွင္” ဘြဲ႔မ်ားေပးျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍လည္း ယၾတာေခ်ေသာဘြဲ႔မ်ားပင္ ျဖစ္ေခ်သည္။ စာဆိုသည္ ႏွစ္ (၇ဝ) နီးပါး ျဖတ္သန္းခဲ့ရေသာ ဘဝသက္တမ္းအတြင္း ႏွစ္ (၅ဝ) ေက်ာ္ခန္႔သည္ စာျပဳ၊ စာဖြဲ႔ႏိုင္ခဲ့ေသာ ကာလမ်ားပင္ ျဖစ္သည္။ ေျမာက္မ်ားစြာေသာ စာဆို၏ လက္ရာမ်ားသည္ ယေန႔တိုင္တည္တံ့ဆဲ ဂုဏ္တင့္ဆဲေပတကား။

ဂီတစာေပ၊ ကဗ်ာ၊ အဲခ်င္း၊ အဲ၊ အန္၊ ပ်ိဳ႕ႀကီး၊ ပ်ိဳ႕ငယ္၊ လကၤာ၊ ၃၇ - မင္း ၊ နတ္ခ်င္း ၊ နတ္သံမ်ား ၊ ေလွဟစ္ခ်င္း ၊ အဲတိုင္၊ အဲခံ၊ လပအဲ၊ (၈ဝ) ေပၚအဲ၊ အဲဆို၊ အဲ၀ိုက္၊ ႀကိဳး၊ ပဇင္းေတာင္သံႀကိဳး၊ ကလပ္ငယ္ႀကိဳး၊ ကလပ္ႀကီးႀကိဳး၊ သီခ်င္းခံႏွင့္ ဘုန္းေတာ္ဘြဲ႔၊ မယ္ဘြဲ႔၊ ေမာင္ဘြဲ႔၊ ေက်းေစ၊ ဘုရားတိုင္၊ ဧခ်င္း၊ အမိန္႔ေတာ္၊ အမွာစာ၊ မင္းခမ္းေတာ္၊ သတ္ပုံအဆုံးအျဖတ္မ်ားအျပင္ ျပည္သူ႔ဘ၀ သရုပ္ေဖာ္တ်ာဘြဲ႔၊ သီခ်င္းမ်ား၊ ဇာတ္၊ လယ္ထြန္ဘြဲ႔၊ ေတာင္ဆင္ဖမ္းဘြဲ႔၊ ႏြားဝန္တင္ဘြဲ႔ စသည့္ ရသုံစုံစာမ်ိဳး စုံလွေပသည္။ စာဆို၏ စာမ်ားကား ရူေထာင့္စုံ၍ ဖြဲ႔နည္းဖြဲ႔ဟန္ လွပကာ ပညာၾကြယ္လွသည္။ စာဆို၏ စာအမ်ားစုသည္ ႏုသည္၊ ေျပျပစ္သည္၊ ရဲရင့္သည္၊ ဆန္းျပားသည္။

ထိုေခတ္အခါက မ်ားေသာအားျဖင့္ စာဆိုတို႔သည္ ဇာတက ငါးရာ့ငါးဆယ္ဇာတ္ေတာ္တို႔ကို တန္ဆာဆင္၍ ဖြဲ႔ဆိုေသာ ကဗ်ာမ်ိဳးကို ေရးဖြဲ႔တတ္ၾကသည္။ ဘုရား၊ ေစတီ၊ ေက်ာင္း ၊ကန္ ၊ ဇရပ္တို႔အေၾကာင္း ဖြဲ႔ဆိုကာ ကဗ်ာမ်ိဳးကို ေရးဖြဲ႔တတ္ၾကသည္။ ဘုရင္ႏွင့္ နန္းတြင္းသူ နန္းတြင္းသားတို႔၏ ဓေလ့အမူအရာကို ဖြဲ႔ဆိုေသာ ကဗ်ာမ်ိဳးကို ေရးဖြဲ႔တတ္ၾကသည္။ မင္းေနျပည္သာယာပုံ၊ ေတာေတာင္ရာသီဥတု သာယာပုံ၊ ေတာေတာင္ရာသီဥတု သာယာပုံ၊ မင္းသားမင္းသမီး ေမာင္ငယ္တို႔ လြမ္းဆြတ္ၾကပုံ ဖြဲ႔ဆိုေသာ ကဗ်ာမ်ိဳးကို ေရးဖြဲ႔တတ္ၾကသည္။ ဆင္းရဲသား အလုပ္သမားတို႔၏ ဘ၀ကို ေဖာ္က်ဴးေသာ ကဗ်ာမ်ိဳးကို ေရးဖြဲ႔ေလ့ မရွိၾကေပ။ ဤသို႔ေသာ အေျခအေနမ်ိဳးတြင္ ဝန္ႀကီးပေဒသ ရာဇာသည္ ဘုန္းရွိန္ဂုဏ္ေရာင္ အားႀကီးရာ တစ္ဖက္သို႔သာ မ်က္ႏွာမူသည္မဟုတ္ဘဲ မ်က္ႏွာငယ္ရာ လက္လုပ္လက္စား ပစၥည္းမဲ့၊ ဂုဏ္မဲ့၊ အာဏာမဲ့ေသာ အေျခခံလူတန္းစားျဖစ္သည့္ ျပည္သူအမ်ားစု ဘက္သို႔လည္း မ်က္ႏွာမူခဲ့ေလသည္။ စာဆိုျမင္မိ၊ စာနာမိေသာ မ်က္ႏွာငယ္သူတို႔ ဘဝအား သနားခ်စ္ခင္ဖြယ္၊ ခ်ီးက်ဴးဖြယ္အခ်က္တို႔ကို အမ်ားသူငါ ခံစားနားလည္ႏိုင္ေစရန္ ေစတနာေရာက္လ်က္ ေရးဖြဲ႔ခဲ့ေလသည္။ ဝန္ႀကီးပေဒသရာဇာ၏ ေစတနာမွာ ႀကီးမား၍ ေလးစားခ်ီးက်ဴးဖြယ္ရာ ျဖစ္ေပသည္။ ထို႔ျပင္ ရဲ၀ံ့၍ ဥဏ္ခံႀကီးက်ယ္သည္ဟု ဆိုရေပမည္။

စာဆိုေတာ္ ဝန္ႀကီးပေဒသရာဇာ၏ ထင္ရွားခဲ့ေသာ စာမ်ားကား သူဇာပ်ိဳ႕၊ မဏိကက္ပ်ိဳ႕၊ ေက်းဇူးေတာ္ပ်ိဳ႕၊ ယိုးဒယားသံေရာက္ပ်ိဳ႕၊ ကုမၼာဘယပ်ိဳ႕၊ သမုဒၵေဃသပ်ိဳ႕၊ မေနာ္ပ်ိဳ႕ (ဤပ်ိဳ႕ ခုႏွစ္ေစာင္ ကို “ပ်ိဳ႕ႀကီးခုႏွစ္ေစာင္” ဟု ေခၚတြင္သည္။) ေတာထြက္ခန္းပ်ိဳ႕၊ ဒႏၵာသီရိပ်ိဳ႕၊ ႏုအူပ်ိဳ႕၊ ၾကာနတ္ေကသပ်ိဳ႕၊ မဟာပတိပ်ိဳ႕၊ နေမာလကၤာပ်ိဳ႕၊ ဆႏၵျပန္ပ်ိဳ႕ ဟူေသာ ပ်ိဳ႕မ်ား၊ ဧခ်င္းမ်ား၊ ရတုမ်ား၊ သီခ်င္းမ်ား၊ တ်ာခ်င္းမ်ားႏွင့္ မဏိကက္နန္းတြင္း ဇာတ္ စသည္တို႔ ျဖစ္သည္။

ဤစာတို႔တြင္ အထူးျခားဆုံးမွာ “တ်ာခ်င္း” မ်ား ျဖစ္ေလသည္။ ဝန္ႀကီးပေဒသရာဇာ ဖြဲ႔ဆိုေသာ တ်ာခ်င္းမ်ားမွာ ရွိေဖြေတြ႔ရွိသမွ် (၅) ပုဒ္ ျဖစ္သည္။ ထို (၅) ပုဒ္လုံးမွာ လယ္သမား၊ ထန္းတက္သမား၊ ပိန္းေကာ၊ ေလွသမား၊ ႏြား၀န္တင္သမား၊ အညာေလွႀကီးသမားတို႔၏ ဘ၀ကို ခ်စ္ခင္ဖြယ္၊ ၾကင္နာဖြယ္၊ ေလးစားဖြယ္၊ ျမတ္ႏိုးဖြယ္ ဖြဲ႔ဆိုထားေသာ တ်ာခ်င္းမ်ား ျဖစ္ေပသည္။

ထို႔ေနာက္ သကၠရာဇ္ ၁၁၁၃ ခု၊ ေႏွာင္းတန္ခူးလဆန္း (၈)ရက္ (ေအဒီ ၁၇၅၂ ခု၊ မတ္လ ၁၁ ရက္) ဗုဒၶဟူးေန႔တြင္ ဟံသာဝတီ ဥပရာဇာေရွ႕မင္းကိုယ္တိုင္ အလုံးအရင္းႏွင့္ ခ်ီတက္၍ အင္းဝကို လာေရာက္ တိုက္ခိုက္သည္။ မိမိအရွင္သခင္ျဖစ္ေသာ ေညာင္ရမ္းဆယ္ဆယ္ေျခာက္ မဟာဓမၼရာဇာဓိပတိ တံဆိပ္နာမေတာ္ကို ခံယူေတာ္မူေသာ ဟံသာ၀တီမင္းတရားႀကီးႏွင့္တကြ မိဘုရား၊ သားေတာ္ ၊ သမီးေတာ္အမ်ား၊ ေဆြေတာ္မ်ိဳးေတာ္အမ်ား၊ မွဴးႀကီးမတ္ရာအမ်ား ဟံသာဝတီသို႔ ေရေၾကာင္းခရီးျဖင့္ မြန္တို႔ ဖမ္းယူေခၚေဆာင္သြားေသာအခါ လိုက္ပါသြားရရွာေလသည္။ သုိ႔ႏွင့္ ဟံသာဝတီသို႔ ေရာက္ၿပီးေနာက္ မ်ားမၾကာမီပင္ သန္လ်င္သို႔ အပို႔ခံဟန္ လကၡဏာ ရွိေလသည္။ ဟံသာဝတီသို႔ သကၠရာဇ္ ၁၁၁၄ ခု၊ ကဆုန္လ (ေအဒီ ၁၇၅၂ ခု၊ ေမလ ) တြင္ ေရာက္ရွိသည္ဟု ေလာကဗ်ဴဟာက်မ္း၌ ေဖာ္ျပထားမည္။

အင္းဝၿမိဳ႕ က်ဆုံးခ်ိန္တြင္ စာဆိုေတာ္ဝန္ႀကီး ပေဒသရာဇာ၏ ဘဝနိဂုံး အေျခအေနကို ေမွာ္ဘီဆရာသိန္းႀကီး၏ “ဂီတလကၤာရ” က်မ္း၌ - ထိုဝန္ႀကီးမင္း (ပေဒသရာဇာ) အင္း၀ ေ႐ႊျပည္ေတာ္ႀကီး ကို ဟံသာဝတီ တလိုင္း(မြန္)မင္းတို႔ ဘုန္းေတာ္ႏွင့္ သိမ္းယူေတာ္မူရာတြင္ ေဘးလြတ္ေစရန္ ထြက္ေျပးတိမ္းေရွာင္ရာ လမ္းခရီး၌ တလိုင္းတို႔ ဖမ္းမိေသာေၾကာင့္ သန္လ်င္ၿမိဳ႕တြင္ ထား႐ွိရာ၌ စံလြန္ေတာ္မူသည္ ဟု ေဖာ္ျပထားသည္။

ထို႔ျပင္ ကုန္းေဘာင္ဆက္ မဟာရာဇ၀င္ေတာ္ႀကီး စာမ်က္ႏွာ (၁ဝ) တြင္ “စာဆိုပေဒသရာဇာလည္း ဟံသာဝတီသို႔ေရာက္မွ သန္လ်င္ၿမိဳ႕တြင္ နာ၍ လြန္ေလသည္” ဟု မွတ္တမ္းတင္ထားေလသည္။ သို႔ေသာ္ မ်က္ျမင္ကိုယ္ေတြ႔ ပုဂၢိဳလ္ဝန္ႀကီး သီရိဥဇာန၏ “သကၠရာဇ္ ၁၁၁၃ ခု၊ ဟံသာ၀တီတလိုင္းတို႔ သိမ္းယူရာတြင္ ပေဒသရာဇာ သန္လ်င္ေရာက္ၿပီး မ်ားမၾကာမီတြင္ ေသလြန္သည္” ဟူ၍ ေဖာ္ျပထားသည္။

ထို႔ေၾကာင့္ စာဆိုေတာ္၀န္ႀကီး ပေဒသရာဇာ၏ ဘဝနိဂုံးမွာ သန္လ်င္ေရာက္ၿပီး မၾကာမီအတြင္းမွာပင္ ဒူလာဝမ္းနာေရာဂါ ျဖစ္လာေသာေၾကာင့္ ခရီးမဆက္ႏိုင္ေတာ့သျဖင့္ သန္လ်င္ၿမိဳ႕ အေကာက္ဝန္မင္းက တာ၀န္ယူၿပီး ေခၚထားလိုက္ရသည္။ ခရီးျပင္း ႏွင္လာရမႈႏွင့္ ဒူလာဝမ္းေရာဂါ အခံတို႔ေၾကာင့္ သက္ေတာ္ (၇ဝ)၊ သကၠရာဇ္ ၁၁၁၆ ခုႏွစ္တြင္ သမားေတာ္ႀကီးမ်ား၊ ဇနီးသားသမီးမ်ားက မည္သို႔ပင္ ျပဳစုကုသပါေသာ္လည္း ဒူလာဝမ္းေရာဂါႏွင့္ပင္ပင္ ဘုရားရဟႏၱာမ်ားပင္ မလြန္ဆန္ႏိုင္ေသာ ေသမင္းႏိုင္ငံသို႔ လိုက္ပါသြားရေလသည္။ စာဆို၏ ၾကြင္းက်န္ေသာ ရုပ္ကလာပ္ကို သန္လ်င္ၿမိဳ႕ က်ိဳက္ေခါက္ဘုရား၏ ေျမာက္ဘက္ ေစာင္းတန္းအနီး ဆင္ေျခဖုံး ကုန္းေျမျပင္တြင္ ဂူသြင္းခဲ့ေလသည္။

ထိုဂူ၏အေပၚတြင္ လြမ္းေစတီကေလးတည္ထားေသာ္လည္း သခၤါရသေဘာအရ ထိုေစတီေလးမွာ ၿပိဳက်သြားၿပီ ျဖစ္သျဖင့္ အုတ္ဂူသက္သက္မွ်သာ က်န္ရွိေတာ့သည္။ အုတ္ဂူမွာ အျပင္အလ်ားမွာ (၂၀) ေပ၊ အနံ (၂ဝ) ေပ၊ အျမင့္ (၂ဝ) ေပ ရွိ အတြင္းအလ်ားမွာ (၉) ေပ၊ အနံ (၉) ေပ၊ အျမင့္ (၉) ေပ ရွိသည္။ အဆိုပါ အုတ္ဂူမွာ အမိုးမ႐ွိ နံရံေလးဖက္တြင္ ဂူေပါက္ေလးခု ေတြ႔ျမင္ရျခင္းမွလြဲ၍ ဂူေပါက္မ်ားမွ ဝင္ထြက္သြားလာႏိုင္ျခင္းမ႐ွိ။ ေျမစိုင္ေျမခဲမ်ားျဖင့္ ပိတ္ဆို႔လ်က္ ရွိသည္။

၁၉၉၂ ခု၊ ဇြန္လ (၉)ရက္ေန႔ က်ိဳက္ေခါက္ဘုရား ေဂါပကအဖြဲ႔၀င္မ်ားက ၀န္ႀကီးပေဒသရာဇာ ဂူအတြင္း ေမျသားမ်ားကို တူးေဖာ္ရွင္းလင္းရာမွ ခဲရုပ္ပြားေတာ္အေကာင္း (၉၅) ဆူႏွင့္ အပ်က္ (၇၂) ဆူ စုစုေပါင္း (၁၆၇) ဆူ၊ ေ႐ႊၾကဳတ္၊ ေငြၾကဳတ္ ေရႊလက္စြပ္ (ႏွစ္ေ႐ြး)၊ နီလာေက်ာက္ငယ္ (၁) လုံး၊ ပတၱျမား (ဆန္ေစ့ပိုင္းခန္႔) (၂) လုံး ရ႐ွိခဲ့ျပန္သည္။ ထို႔ျပင္ အုတ္ဂူတိုက္မွပင္ ေငြဘုရားဆင္းတုေတာ္အေကာင္း ၊ အပ်က္ စုစုေပါင္း (၆၁) ဆူကို တူးေဖာ္ေတြ႔႐ွိခဲ့သည္။ ေငြဘုရားဆင္းတုေတာ္မ်ားမွာ ပံုေတာ္အမ်ိဳးမ်ိဳး ဥာဏ္ေတာ္အစုံစုံ႐ွိၿပီး ဆင္းတုေတာ္ေအာက္ေျခ၌ အလွဴဒါယကာမ်ား၏ အမည္မ်ားကို ေရးထိုးထားသည္။ အလွဴ႕ဒါယကာအမည္မ်ားမွာ ေရ၀န္ေနမ်ိဳး ေနာ္ရထာစည္သူ၊ ယြန္းစုအစီရင္မင္း၊ ေ႐ႊေတာင္နႏၱမိတ္၊ ယြန္းစာေရးႀကီး၊ သူရဓမၼ၊ စာေရးေတာ္ႀကီး ေမာင္ေ႐ႊၾကာ၊ စာေရးေတာ္ႀကီး မင္းလက်္ာပုံခ်ီသမီးႏွင့္ ခင္ပြန္း၊ စာေရးေတာ္ႀကီး နႏၵေက်ာ္သူ ၊ စာေရးေတာ္ႀကီးမင္း လက်္ာပုံခ်ီ ဇနီးေမာင္ႏွံတို႔ ျဖစ္ၾကသည္။

မည္သုိ႔ျဖစ္ေစ စာဆိုေတာ္ ၀န္ႀကီးပေဒသရာဇာ ကြယ္လြန္ခဲ့သည္မွာ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၁၁၆ ခုတြင္ျဖစ္ရာ ယေန႔ဆိုလွ်င္ ႏွစ္ေပါင္း (၂၆ဝ) ရွိၿပီ ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ဝန္ႀကီးပေဒသရာဇာ၏ မြန္ျမတ္လွေသာ ေစတနာႏွင့္ သူေရးဖြဲ႔ခဲ့ေသာ စာေပဂုဏ္ေက်းဇူးကား ယေန႔တိုင္ေအာင္ ေႏွာင္းလူတို႔အတြက္ အဖိုးမျဖတ္ႏိုင္ေအာင္ ႀကီးမားေနဆဲပင္ ျဖစ္ပါေတာ့သည္တကား…

ကုုိးကား
(က) ေ႐ွးေဟာင္းစာေပသုေတသီတစ္ဦး၊ စာေပဂီတႏွင့္ဝန္ႀကီးပေဒသရာဇာ ၊ ရန္ကုန္၊ စိန္ပန္းၿမိဳင္စာေပ၊ ပႀကိမ္ ၁၉၇၄။
(ခ) ဗိုလ္မွဴးဘေသာင္း၊ စာဆိုေတာ္မ်ား အတၳဳပၸတၱိ၊ ရန္ကုန္ ၊ ရာျပည့္စာအုပ္တိုက္ ပဥၥမအႀကိမ္၊ ၂ဝဝ၂။
(ဂ) “စာဆိုေတာ္ပေဒသရာဇာ” ၊ ရတနာမြန္မဂၢဇင္း တြဲ ၁ဝ၊ အမွတ္ (၁၂) (၁၉၈၃ ၊ ဒီဇင္ဘာ)
(ဃ) ေမာင္ေသာ္ “ဝန္ႀကီးပေဒသရာဇာႏွင့္သူ႔ဂီတမ်ား” ေငြတာရီမဂၢဇင္း၊ မွတ္ (၁၄ဝ) (၁၉၇၂၊ ေဖေဖာ္၀ါရီလ) စာ ၃၈၊ ၄၂။
(င) ေမာင္ေၾကာ့ရွင္ ၊”ဝန္ႀကီးပေဒသရာဇာ” သိမ္းမဂၢဇင္း၊ အမွတ္ ၂ ၊ မွတ္ ၂ (၁၉၅၇ ဇူလုိင္) စာ ၇၃၊ ၇၄။
(စ) ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္း အတြဲ ၆၊ စာ ၂၂၄၊ ၂၂၆ ။

(ဆ) သန္လ်င္စိန္တင္ “ဝန္ႀကီးပေဒသရာဇာ ႏွင့္ တိုက္ေစတီ “(လက္ႏွိပ္စက္မူ)

Categories: သန္း၀င္းလႈိင္